Birleşik Krallık’ta Bitmeyen Kriz: Siyasi İstikrarsızlık ve Ekonomik Sarsıntılar
Birleşik Krallık, son yıllarda siyasi ve ekonomik açıdan derin bir kriz sarmalına girmiş durumda. Son altı yılda beş farklı başbakanın vazife yapması, ekonomik toparlanmanın bir türlü sağlanamaması, sıhhat sistemindeki çöküş ve göçmen sorununun giderek artan bir toplumsal tansiyon kaynağına dönüşmesi bu krizin esas ögeleri ortasında yer alıyor. Tüm bu gelişmeler, merkez siyasete duyulan inancın zayıflamasıyla birlikte sağ popülist hareketlerin güç kazanmasına taban hazırlıyor.
Göçmen Problemi ve Brexit’in Gölgesi
Birleşik Krallık’ın yönetilemez hale gelmesinde göçmen tartışmaları kıymetli bir rol oynuyor. 1990’ların sonlarında iş gücü gereksinimini karşılamak için göç teşvik edilirken, 2000’li yıllarda artan mülteci akınları hususun istikametini değiştirdi. Net göç sayılarının yıllık yüz binlerle söz edilmeye başlaması, toplumda “kaldıramayacağımız bir yük” algısını doğurdu. Bu noktada göçmen aykırısı kümeler, kültürel kimliğin erozyona uğradığına dair telaffuzları kamuoyuna taşıdı.
2004’te Avrupa Birliği’nin doğuya genişlemesiyle Polonya, Romanya ve Bulgaristan’dan ağır göçler başladı. Muhafazakâr iktidarların vaatlerine karşın net göç sayıları düşürülemedi. Vakitle göçmen meselesi doğrudan Avrupa Birliği ile ilişkilendirilerek “sınırlarımızı denetim altına almak için Birlik’ten ayrılmalıyız” söylemi güç kazandı. Bu, Brexit sürecinin en kıymetli destek noktalarından biri haline geldi.
Brexit sonrasında ise beklentilerin tam aykırısı bir tablo ortaya çıktı. Avrupa Birliği ülkelerinden gelen göçmenler azaldı, lakin Asya ve Afrika’dan göçler arttı. Net göç sayıları rekor düzeylere ulaştı. Böylelikle göçmen aykırılığının Brexit ile çözüleceği argümanı boşa çıkmış oldu. Tıpkı vakitte Birleşik Krallık’ın en nitelikli iş gücü öbür ülkelere yönelirken, ülkeye daha düşük vasıflı emekçiler gelmeye başladı.
Ekonomide Derinleşen Sorunlar
2008 global krizinden sonra ABD üzere merkez ülkeler toparlanmayı başarsa da Birleşik Krallık iktisadı uzun periyodik bir sakinlik içine girdi. Kemer sıkma siyasetleri hane halklarının alım gücünü düşürdü. Londra Borsası son on yılda düşük performans sergilerken, ABD piyasaları ile ortasındaki fark giderek açıldı.
Bölgesel eşitsizlikler de sorunu büyütüyor. Londra kişi başına düşen gelir açısından ülke ortalamasının çok üzerinde seyrederken, eski sanayi kentleri işsizlik ve yoksullukla çaba ediyor. Gelir artışının hudutlu kalması, buna karşılık ömür maliyetlerinin süratle yükselmesi, geniş bölümlerde yoksullaşmayı derinleştirdi. Kiraların ve mortgage faizlerinin artışıyla yeni kuşağın konut sahibi olma ihtimali neredeyse ortadan kalktı. Londra’da evsizlik oranları tehlikeli boyutlara ulaştı.
Yatırımların durağanlaşması ve verimlilik artışının sağlanamaması, iktisadın uzun vadeli büyüme potansiyelini kısıtlıyor. Üstelik iş gücünde önemli bir açık yaşanıyor. Çalışmaya uygun olmadığını beyan eden milyonlarca kişinin toplumsal yardımla sistemden kopması, emekçi kasvetini kalıcı hale getiriyor. Bu boşluğu kapatmak için ise kanunî göç artmak zorunda kalıyor.
Sağlık Sistemi ve Kamu Hizmetlerinde Çöküş
Ulusal Sıhhat Servisi (NHS), Birleşik Krallık’ın en büyük toplumsal problemlerinden biri haline gelmiş durumda. Yetersiz işçi, kısıtlı kaynak ve artan talep nedeniyle milyonlarca kişi tedavi için aylarca beklemek zorunda kalıyor. On milyonlarca müracaat evrakı tahlilsiz biçimde birikmiş durumda. Bu tablo, vatandaşların kamu hizmetlerine itimadını daha da azaltıyor.
Sağlık alanındaki zahmetler, polis ve eğitim üzere öbür kamu hizmetlerine de yansıyor. Kaynak yetersizliği nedeniyle kabahat oranlarında artış gözleniyor. Hırsızlık, kapkaç ve küçük çaplı cürümlerde önemli bir yükseliş kelam konusu. Kamu hizmetlerinin bu ölçüde zayıflaması, toplumsal huzursuzluğu artırıyor.
Siyasi İstikrarsızlık ve İnanç Erozyonu
Brexit süreci, siyasi önderlerin süratli bir formda değişmesine neden oldu. David Cameron’ın istifasıyla başlayan süreçte Theresa May, Boris Johnson, Liz Truss ve Rishi Sunak kısa aralıklarla misyon yaptı. Liz Truss’ın iktisat siyasetlerinin piyasalarda yarattığı çöküş, başbakanlık müddetinin sırf 49 gün sürmesine yol açtı. Bu durum, hükümete ve parlamentoya olan itimadı büyük ölçüde sarstı.
Merkez siyasete olan itimat kaybı, seçimlere iştirak oranının düşmesine yol açtı. Son seçimlerde iştirak oranı %60’ın altına indi ve bu, ülke tarihindeki en düşük oranlardan biri oldu. Halkın yarısından fazlası, siyasetçilerin söylediklerine güvenmediğini lisana getiriyor. Bu türlü bir ortamda sağ popülist Reform Partisi yükselişe geçerek anketlerde öne çıkmaya başladı.
Geleceğe Dair Belirsizlik
Birleşik Krallık’ın karşı karşıya olduğu sıkıntılar iç içe geçmiş durumda. Göçmen sorunu, iş gücü açığıyla direkt irtibatlı. Ekonomik sakinlik, kamu maliyesini zorlarken artan borç yükü borçlanma maliyetlerini yükseltiyor. Brexit sonrası ticaret mahzurları, hem büyük hem de küçük ölçekli işletmelerin rekabet gücünü azaltıyor.
Bu tablo, siyasetin her kanadında tahlil üretmeyi zorlaştırıyor. Vergi tabanını genişletmek isteyen siyasetler, zenginlerin ülkeyi terk etmesine yol açabiliyor. Toplumsal harcamaları artırmak isteyen yaklaşımlar ise bütçe açığı nedeniyle uygulanamıyor. Böylelikle hem sağ hem de sol siyaset, krizlere kalıcı tahliller üretmekte zorlanıyor.
