Kenneth Rogoff: Kral Trump Tahvil Piyasasına Karşı
ABD Başkanı Donald Trump, “büyük ve güzel” vergi ve harcama tasarısının büyümeyi hızlandıracağını ve vergi indirimlerinin kendilerini amorti edeceğini vaat ediyor, lakin tarih bu cins tezleri pek desteklemiyor. Mali disiplin konusunda hiçbir istek gösterilmediğinden, asıl soru hesaplaşma olup olmayacağı değil, bunun nasıl bir formda gerçekleşeceği.
Orta Çağ’da, hükümdara rahatsız edici gerçekleri söylemeye cüret eden ekseriyetle saray soytarısıydı. ABD Başkanı ve hükümdar adayı Donald Trump’ın düzmece sarayında ise bu rol tahvil piyasasına ilişkin.
Trump’ın “büyük, güzel” vergi ve harcama tasarısı Kongre’den geçmek üzereyken, bu tasarının 2024 yılında selefi Joe Biden devrinde kaydedilen GSYİH’nin %6,4’ü oranındaki mali açığı denetim altına almaya hiçbir biçimde katkıda bulunmayacağı çok açık. Tersine, Trump’ın bütçesi, pandemi, finansal kriz yahut savaş üzere büyük şoklar yaşanmadığı sürece, vazife mühletinin geri kalanında GSYİH’nin %7’sini yahut daha fazlasını oluşturan açıklar öngörüyor.
Uluslararası yatırımcılar, kesin inançlı liman olarak kabul edilen ABD Hazine tahvillerine uzun müddettir doyumsuz bir ilgi gösteriyor. Lakin federal hükümetin borcunun GSYİH’nin %122’sine ulaşması ve bunun büyük bir kısmının önümüzdeki aylarda yenilenmesi gerektiği göz önüne alındığında, bu iştahın çok uzun sürmeyeceği düşünülmekte. 30 yıllık ABD tahvil faizi %5 civarında seyrediyor ve 10 yıllık faiz oranı %4,5 civarında, her ikisi de on yıl öncesine nazaran yaklaşık iki puan artış gösterdi. Sonuç olarak, mevcut borcun faiz ödemeleri süratle artmakta ve savunma harcamalarını çoktan aştı.
Şu ana kadar, borcu uzun vadeli büyüme için çok az yahut hiç tesiri olmayan ücretsiz bir öğlen yemeği olarak görenlerin temel ekonomik gerçekleri görmezden geldiği açıkça ortada. Uzun vakittir savunduğum üzere, faiz oranlarının olağanlaşması kaçınılmazdı. Hiç kimse ultra düşük faiz oranlarının sonsuza kadar süreceğini varsaymamalı, hatta ülkenin ekonomik geleceğini bu varsayıma dayandırmamalıydı.
Bu gerçek, en fanatik borç inkârcıları ortasında bile nihayet kabul gördü. Pekala, en azından birinci periyodunda genel olarak ekonomik açıdan pragmatik olan ve siyasetleri başarısız olduğunda rotasını değiştirmeye istekli olan Trump neden bunu kabul etmedi?
Cevap, Trump’ın da bir siyasi realist olmasında. O, Amerikan halkının “kemer sıkma”ya benzeri rastgele bir şeyi kabul etmeye hazır olmadığını anlıyor. Kemer sıkma, ilerici kısmın, borçla finanse edilen teşviklerin kısa vadeli yararları ile uzun vadeli maliyetleri ortasında bir istikrar kurulabileceğini öne sürenlere karşı kullandığı bir terim.
Trump ve yandaşları, onun “büyük, hoş tasarısı”nın ekonomik büyümeyi hızlandıracağını ve kapsamlı vergi indirimlerini telafi edecek kadar gelir getireceğini savunuyorlar. Lakin tarih, bu tıp argümanları pek desteklemiyor. Son yirmi yılda, hem Demokratların öncülüğündeki harcama çılgınlığı hem de Cumhuriyetçilerin desteklediği vergi indirimleri ABD’nin borçlarının artmasına neden oldu, lakin bu artışın aslan hissesi vergi indirimlerinden kaynaklandı. Dahası, vergi indirimlerinin kendi kendini amorti ettiği fikri, 1980’lerde Lider Ronald Reagan’ın vergi indirimlerinin kendi kendini sürdüren bir büyüme yerine bütçe açığının artmasına neden olmasıyla esasen geçersiz hale gelmişti.
Amerika’nın artan borcu nihayetinde tam manasıyla bir krize yol açacak mı? Tahminen, fakat uzun vadeli faiz oranlarının daima yükselişi daha muhtemel. Trump, Fed’e kısa vadeli faiz oranlarını düşürmesi için baskı yaparak sorunu çözemez. İktisat resesyona girmedikçe, Fed enflasyonu körüklemeden faiz indirimine gitme imkânı çok az ve yüksek enflasyon uzun vadeli faiz oranlarının yükselmesini yalnızca hızlandıracaktır.
Yükselen gerçek faiz oranları, şişkin global borç, jeopolitik istikrarsızlık, artan askeri harcamalar, çok taraflı ticaretin parçalanması, yapay zekanın güç talebi ve popülist maliye siyaseti tarafından besleniyor. Eşitsizlik ve demografi üzere dengeleyici güçler faiz oranları üzerinde bir ölçü aşağı taraflı baskı oluşturabilir, fakat bu yapısal ve siyasi faktörleri yakın vakitte dengelemeleri mümkün değildir. Hükümetler borcu azaltma konusunda yetersiz yahut isteksiz görünürse, enflasyon beklentileri de yükselecektir.
Peki bu türlü bir kriz ne formda ortaya çıkabilir?
Son kitabım Our Dollar, Your Problem’da açıkladığım üzere, bunun yanıtı krizi tetikleyen şokun niteliğine ve hükümetin buna nasıl reaksiyon vereceğine bağlıdır. Trump, Japonya’nın ve daha az ölçüde Avrupa’nın yaptığı üzere büyümeyi engelleyen finansal baskılara başvuracak mı? Yoksa öbür bir enflasyon dalgası daha beklenen mi? Her iki durumda da, tahvil yatırımcıları alarm veriyor: Trump’ın “büyük, güzel” borcu, nihayetinde hem ABD iktisadına hem de dolara ziyan verecek. Rahatsız edici olsa da, bu onun görmezden gelemeyeceği bir gerçek.
Project Syndicate / Çeviri
