Bora Kaya: STICKY (YAPIŞKAN) TÜFE , ATLANTA FED ÖRNEĞİ ve TÜRKİYE UYARLAMASI
Atlanta FED’in hazırlamış olduğu Sticky CPI isminde bir endeks var.Bu endeks TÜFE içerisinde fiyat güncelleme sıklığı az olan ancak TÜFE üzerinde isminden de anlaşılacağı üzere “yapışkanlık” gösteren eserlerden oluşuyor.
Benzer bir yaklaşımla “Flexible CPI” endeksi ise, yani esnek eserler dediğimiz, para ve maliye siyasetlerine ve başka gelişmelere daha süratli reaksiyon veren, görece oynak fakat çabuk yükselebilen ve çabuk düşebilen eserlerden oluşuyor.
Yapışkan eserlere örnek verecek olursak;
Otomobil ve motorlu taşıtlar
Alkollü içecekler
Toplu ulaşım hizmetleri
Dışarıda yenen yemekler
Eğitim
Sağlık hizmetleri
Kişisel bakım hizmetleri
Bebek giyimi
Motorlu taşıtların bakım ve onarımı
İletişim hizmetleri
Kira ve konut sigortası
Bu eserler Atlanta FED’in hazırladığı Sticky CPI endeksinden alındı.
Bunlar genel olarak fiyat değişim sıklığı az olan eserler olsa da Türkiye uyarlamasında birebir örtüşmeyebilir.
Bunu Türkiye’ye uyarlamak için şöyle bir formül kullanmak mümkün. TÜİK’in yayınladığı harcama kümeleri endekslerini kullanarak her bir kümenin aylık ortalama fiyat değişimi üzerinde fiyat değişim adedini hesaplayarak buna fiyat değişim sıklığı diyelim. Her bir eser için fiyat değişim sıklığını hesapladıktan sonra, fiyat değişim sıklığı en az olan eserleri, sepetin %25’ini edecek formda bulduğumuz eserleri “sticky” eser olarak kabul edip endekse dahil edeceğiz.
Yapışkan TÜFE (TÜİK) içerisinde yer alan en yüksek yüklü kümelere bakacak olursak;
-Gerçek kira (%22,2)
-Lokanta, pastane, kafe vb. yerlerde yenen yemekler (%19,8)
-Sigaralar (%10,6)
-Doğalgaz (%6,2)
-Elektrik (%5,8)
-Otobüs ile şehiriçi yolcu nakliyatı (%5,8)
-Hastane hizmetleri(%2,7)
-Üniversite eğitimi (%2,7)
-İlaçlar (%2,3)
………….
TÜİK hesabına ek olarak 2025 yılında web üzerinden ölçmeye başladığım Web-Tüketici Fiyat Endeksi için de benzeri bir uyarlamayı yapmak mümkün.
İlk son bilgileri aldığımız Şubat ayında Web-TÜFE %3,55 artarken Yapışkan Web-TÜFE %3,16 arttı. Esnek Web-TÜFE ise %2,43 arttı.
Mart ayı verisi şimdi sonlanmamış olsa da 16 Mart prestijiyle Web-TÜFE %3,93 artarken Yapışkan Web-TÜFE %4,72 , Esnek Web-TÜFE %4,37 artmış durumda.
Fikir ve teklifleri için Talha Şamil Çakır ‘a çok teşekkürler 🙏
Araştırmacının Linked-In paylaşımıdır
