ANALİZ: Piyasa Görünümü – Konut, Borsa ve Faiz
Konut Piyasasında Rekor Beklentisi Sürdürülüyor
2025 yılı konut satışları, evvelki yıllara kıyasla güçlü bir görünüm sergilemeye devam etmektedir. Birinci dört ayda kaydedilen satış bilgileri, yıl sonu prestijiyle tarihi rekor düzeylere yaklaşılabileceğine işaret etmektedir. Türkiye genelinde Nisan ayında 118 bin konut satılmış, bu sayı yıllık bazda %60 artışa karşılık gelmiştir. Böylece son 13 yılın en yüksek üçüncü Nisan performansı kaydedilmiştir. 2020 yılında pandemiye karşın ulaşılan 1 milyon 499 bin adetlik satış rekorunun bu yıl aşılması ihtimali gayrimenkul bölümü uzmanları tarafından mümkün görülmektedir.
Bu olumlu görünümün yüksek faiz ortamına karşın sürdürülüyor olması dikkat çekmektedir. Merkez Bankası tarafından yapılan bir çalışmada, altın fiyatlarındaki artışın konut fiyatları üzerindeki tesiri araştırılmış ve bilhassa altın mevduat oranının yüksek olduğu vilayetlerde konut fiyatlarının bariz formda ayrıştığı saptanmıştır. Bu durum, servet tesiri üzerinden bedellendirilmektedir. Faiz gelirleri ve altın karlarının oluşturduğu likiditenin konut alımlarına yöneldiği anlaşılmaktadır.
Yapı ruhsatı ve yapı kullanım müsaadeleri dataları ise arz tarafına ait değerli ipuçları sunmaktadır. Uzmanlar, mevcut stokun yaklaşık altı ay ile istikrarlı bir arz seviyesine işaret ettiğini belirtmektedir. Lakin yeni ruhsat müracaatlarındaki düşüş, ilerleyen devirde arz yetersizliği riskini gündeme getirebilir. Buna karşılık, inşaat maliyetlerinde gözlemlenen düşüşün arz istikametli iyileşmelere taban hazırlayabileceği kıymetlendirilmektedir.
Merkez Bankası’nın Faiz Siyaseti Tartışılıyor
Haziran ayına girilirken, piyasalarda Merkez Bankası’nın faiz siyasetine ait beklentiler tekrar gündeme gelmektedir. Yıl sonu enflasyon maksadının %24 olarak korunmasına karşın, Mayıs ayı için aylık enflasyon beklentisinin %2,5 düzeylerinde oluşu, amacın tutturulmasının zorluğuna işaret etmektedir. Faiz indirimi patikasına ne vakit girileceği sorusu, piyasalarda belirleyici bir öge olarak izlenmektedir.
Merkez Bankası’nın son enflasyon raporunda faiz indirimi sinyali verilmemiş, sıkı duruşun devam edeceği vurgulanmıştı. Lakin uzmanlar, Temmuz ayı itibariyle faiz indiriminin başlayabileceği görüşündedir. Bankaların üzerindeki mecburî karşılık yükü ve gerçek dalda gözlemlenen zorluklar nedeniyle, faizlerde indirime gidilmesi gereksiniminin arttığı tabir edilmektedir.
Politika faizinin %50’de bulunduğu mevcut durumda, %36 düzeylerine gerilemesi beklenen enflasyonla birlikte faiz-enflasyon makasının çok büyüdüğü görülmektedir. Bu durumun, Temmuz ayında daha sert faiz indirimlerinin gündeme gelmesine neden olabileceği düşünülmektedir. Haziran ayı için ise, bant daraltması ve fonlama maliyetinin aşağı çekilmesi üzere adımlarla piyasalara “iniş kadrolarını açıyoruz” bildirisi verilmesi beklenmektedir.
Reel Kesimde Alarm Zilleri: Bilançolar Makûs, Endüstrinin Hissesi Eriyor
Reel bölüm dataları, iktisattaki ağır baskıyı gözler önüne sermektedir. Açıklanan bilgilere nazaran, finansal tablo periyodunda 261 şirketin ziyan, sadece 251’inin kar açıkladığı belirtilmektedir. Bu karlılıkların da büyük kısmında gerileme yaşlandığı tabir edilmektedir. Bilhassa sanayi tarafında, imalat dalı alt kollarının yedisi ziyanla kapatmış, yalnızca parakende tarafında sonlu bir net kar artışı sağlanabilmiştir.
Sanayinin GSYH içindeki hissesinin son iki yılda %26’dan %20’ye gerilemiş olması, “yağdan değil, kastan gidiliyor” yorumlarını gündeme taşımıştır. Merkez Bankası’nın büyüme ve istihdam amacından uzaklaşması, sanayi tarafında daima daralma yarattığı üzere görülmektedir. Yüksek faiz siyasetinin, arz tarafını da baskıladığı için fiyat baskısını çözmede etkisiz kaldığı bedellendirilmektedir. Bu nedenle, sırf para siyaseti ile enflasyonun kalıcı halde düşürülemeyeceği vurgulanmakta, yapısal ıslahatların kaide olduğu belirtilmektedir.
Özellikle kamu takviyeli kredi kampanyalarının ve KGF üzere uygulamaların gerçek bölüme yönelik tekrar dizayn edilmesi gerekliliği tabir edilmektedir. Küçük ve orta ölçekli işletmelerde fonlama ıstırabının arttığı, üretim kabiliyetlerinin giderek zayıfladığı gözlemlenmektedir.
Sanayi ve Bankacılık Bölümlerinde Zayıflama Eğilimi
Sanayi dalında yaşanan ekonomik daralma, iş gücü piyasasına da yansımaktadır. Bilhassa büyük sanayi firmalarından gelen istihdam kayıpları dikkat çekmektedir. Vestel’in işten çıkarma kararının akabinde, tedarik zincirinde yer alan daha küçük ölçekli firmaların da olumsuz etkilenebileceği öngörülmektedir. Sanayi üretiminde maliyetlerin artışı, bilhassa işçi masraflarında yaşanan yükselişle birlikte şirket bilançolarında bozulmalara neden olmaktadır. Talep şartlarının zayıf seyretmesi nedeniyle maliyet artışlarının fiyatlara yansıtılamadığı gözlemlenmektedir.
Bankacılık dalında ise birinci çeyrek finansallarının beklentileri karşılamasına rağmen, sonraki çeyreklerde performansın zayıflayabileceği öngörülmektedir. Merkez Bankası’nın faiz indirimi sinyalleri vermekten kaçınması, dalda beklenti idaresini zorlaştırmaktadır. Fonlama maliyetlerinde kalıcı bir düşüş sağlanamaması, bankaların kârlılığını olumsuz etkilemektedir. %49 düzeyinde seyreden yüklü ortalama fonlama maliyetleri, sıkı para siyasetinin sürdürüldüğünü göstermektedir. Zarurî karşılık oranlarında yapılan son düzenlemeler de kesime ek yük getirmiştir.
Kredi Garanti Fonu (KGF) aracılığıyla sağlanacağı belirtilen 30 milyar TL’lik dayanak, genel kredi hacmiyle kıyaslandığında sonlu bir tesir potansiyeli taşımaktadır. Fakat seçici kullanımı durumunda birtakım KOBİ’ler için kıymetli bir likidite kaynağı oluşturabileceği düşünülmektedir.
Otomotiv, Güç ve Havacılık Dallarında Farklı Dinamikler Öne Çıkıyor
Otomotiv dalında, bilhassa elektrikli araçlara yönelik ÖTV avantajı sayesinde kimi modellerde satışların canlı seyrettiği gözlemlenmektedir. %10’luk ÖTV dilimi içinde kalan araçlara talep artışı yaşanırken, bu avantajın korunması ismine fiyat artışlarından kaçınıldığı anlaşılmaktadır. Lakin ikinci el araç piyasasında ise 22 aydır devam eden gerçek fiyat düşüşü dikkat çekmektedir. Betam-Sahibinden iş birliğiyle yayınlanan datalara nazaran, Nisan ayında ikinci el araç fiyatlarında aylık bazda %3,5 oranında düşüş yaşanmıştır.
Enerji kesiminde ise Nisan ayında gözlemlenen fiyat artışlarının akabinde Mayıs ayı prestijiyle piyasa takas fiyatlarında yatay bir seyir izlenmiştir. Elektrik üretimi ve tüketimi yıllık bazda büyük değişim göstermemiştir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin yayımladığı datalara nazaran, güç kesiminde kapanan şirket oranında önemli bir artış yaşanmıştır. Bu kapanmaların bilhassa fosil yakıt temelli güç üretiminde ağırlaştığı belirtilmektedir. Bölüm genelinde zayıf tüketim talebi ve düşük fiyatlamaların bilanço üzerindeki baskısı devam etmektedir.
Havacılık kesiminde ise Çelebi Hava Servisi’nin Hindistan’daki bağlı iştirakiyle ilgili yaşanan belirsizlik öne çıkmaktadır. Havalimanı otoritesinin lisans mukavelesini tek taraflı olarak feshetmesinin akabinde, şirketin dava sürecini başlattığı bildirilmektedir. Siyasi gelişmelere bağlı olarak alınan kararların tesiriyle, Türk Hava Yolları ve Turkish Teknik üzere firmaların da olumsuz etkilenebileceği kıymetlendirilmektedir. Buna rağmen yaz döneminin yaklaşmasıyla birlikte yolcu trafiğinde toparlanma beklentisi korunmaktadır. Nisan ayı turist bilgilerinde hudutlu bir zayıflama gözlemlenmiş, bu durumun süreksiz olduğu ve yaz aylarında yine artış yaşanacağı öngörülmüştür.
Bütün bu kesim değerlendirmeleri, 2025 yazı öncesi ekonomik tabloya dair kıymetli sinyaller sunmaktadır. Gözler, haziran ve temmuz aylarında açıklanacak enflasyon bilgileri ile Merkez Bankası’nın muhtemel faiz kararlarına çevrilmiş durumdadır.
