ANALİZ:  Ekonomi 2025 İlk Çeyrekte Yavaşladı: Tüketim Zayıfladı, Net İhracat Dengelenmeye Katkı Sağladı

Türkiye iktisadı 2025’in birinci çeyreğinde ivme kaybetti. GSYH yıllık bazda %2,0 büyüyerek hem piyasa beklentisi olan %2,5’in hem de aracı kurumların varsayımlarının altında kaldı. İktisat idaresinin sıkı para siyaseti, iç talebi ve yatırımları baskılarken, net ihracat birinci çeyrekte büyümeye hudutlu bir katkı sundu. Üç büyük aracı kurumun değerlendirmeleri, büyüme dinamiklerindeki zayıflamanın belirginleştiğine işaret ediyor.

Büyüme Beklentilerin Altında Kaldı

TÜİK datalarına nazaran, mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış GSYH çeyreklik bazda %1,0 büyüdü. Lakin bu oran, piyasanın %1,4 ve İş Yatırım’ın %1,3 çeyreklik büyüme kestirimlerinin altında. Çalışma günü tesirinden arındırılmış yıllık büyüme %2,7 olarak açıklansa da, genel görünüm ekonomik faaliyette önemli bir yavaşlamaya işaret ediyor.

İş Yatırım, yıllık %2’lik büyümenin pandemi devri hariç son 22 çeyreğin en düşük performansı olduğuna dikkat çekiyor.

Tüketim Geriliyor, Yatırımlar Baskı Altında

2024’ün son çeyreğinde hızlanan özel tüketim, 2025’in birinci çeyreğinde tarafını aşağı çevirdi. Mevsimsel düzeltilmiş bilgilere nazaran hanehalkı tüketimi %0,4 daraldı. Bu daralma, manşet büyümeden yaklaşık 0,3 puan götürdü. Sıkı para siyaseti ve sonlu gelir artışı, tüketici talebini baskılıyor.

Yatırımlar da birinci çeyrekte çeyreklik bazda %1,4 gerileyerek büyümeye 0,4 puan negatif katkı verdi. Makine ve teçhizat yatırımları bilhassa zayıf, inşaat yatırımları ise sarsıntı ve kentsel dönüşüm tesiriyle izafi olarak daha canlı.

Gedik Yatırım’ın tahlilinde, tüketim harcamalarının kırılımı dikkat alımlı: dayanıklı mal tüketimi yıllık bazda %6,5 daralırken, dayanıksız mallar %7,7 büyüdü. Bu tablo, iç talepteki dengesizliğin sürdüğünü gösteriyor.

Net İhracat Büyümeyi Sırtladı

İlk çeyrekte net ihracat, büyümenin en güçlü destekçisi oldu. Mal ve hizmet ihracatı çeyreklik bazda %3,9 artarken, ithalat %1,1 geriledi. Böylelikle net ihracat, toplam büyümeye yaklaşık 1,1 puan katkı sağladı.

Ancak bu katkının sürdürülebilir olup olmadığı meçhul. İş Yatırım, Çin’in artan rekabeti ve ABD’nin yeni gümrük tarifeleri nedeniyle Türk ihracatçılarının ikinci çeyrekte zorlanabileceğine dikkat çekiyor. Ayrıyeten, turizmdeki yavaşlama sinyalleri ve kur şoklarının ithalatı öne çekmesi, ikinci çeyrekte net ihracatın katkısını sınırlayabilir.

Hizmetler Yavaşlıyor, Sanayi Yerinde Sayıyor

Üretim formülüyle hesaplanan bilgilere nazaran, 2025 birinci çeyreğinde sanayi kesimi neredeyse durdu. İmalat sanayii yalnızca %0,1 büyürken, hizmetler bölümünün büyüme suratı da yavaşladı. Ticaret, ulaştırma, konaklama ve yeme-içme hizmetleri kümesi %0,8 büyüme gösterdi.

Gedik Yatırım, hizmet dalında yıllık büyümenin %1,3’e kadar gerilediğini, bunun da ekonomik aktivitedeki yavaşlamayı teyit ettiğini belirtiyor. Öbür yandan, bilgi-iletişim kesimi %4,7, inşaat bölümü %2,2 büyüyerek olumlu ayrıştı. Tarım dalı ise zirai don nedeniyle çeyreklik bazda %2,8 küçülerek en zayıf performansı sergiledi.

2. Çeyrek Görünümü: Yavaşlama Sürecek

İş Yatırım ve Gedik Yatırım, ikinci çeyrekte büyümenin daha da yavaşlayacağını öngörüyor. Tüketici harcamalarının sonlu gelir artışı ve yüksek faizler nedeniyle zayıf kalması bekleniyor. Ayrıyeten, CHP’li belediyelerdeki yatırım belirsizliği de ekonomik faaliyeti aşağı çekebilir.

İş dünyasında inanç göstergeleri zayıflıyor. PMI, SAMEKS, kapasite kullanımı ve gerçek kesim itimat endeksi üzere öncü datalar, ikinci çeyreğe dair olumsuz sinyaller veriyor.

Kurumların 2025 Yılı Büyüme Beklentileri

• İş Yatırım, yıl sonu büyüme varsayımını %2,8’den %2,5’e çekti. Münasebet olarak sıkılaşan finansal şartlar ve ihracat üzerindeki Çin baskısı gösteriliyor.

• Gedik Yatırım, GSYH büyümesinin %2,0 – 2,5 aralığında kalmasını bekliyor.

• Şeker Yatırım ise daha optimist: %2,9 büyüme iddiasını korurken, üretim tarafındaki zayıflığın risk oluşturduğunu kabul ediyor.

Enflasyonla Gayret Kolaylaşabilir, Fakat Riskler Artıyor

Ekonomideki yavaşlama, dezenflasyon sürecine dayanak olabilir. Fakat büyümenin zayıflaması, uygulanan ekonomik programın siyasi ve toplumsal dayanağını zorlaştırabilir. Uzmanlar, siyaset yapıcıların para ve maliye siyasetini daha hassas bir formda koordine etmesi gerektiğini vurguluyor.

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Abonelik fiyatlıdır. Şartları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]