ANALİZ: Bütçe açığı/GSYH oranı %5’e yakın seyretmeye devam ediyor
Merkezi bütçe Mart’ta 262 milyar TL açık verirken, 12-aylık birikimli açık 2,25 trilyon TL’den 2,30 trilyon TL’ye yükseldi. Mart’ta merkezi bütçe açığı 261,5 milyar TL olarak gerçekleşirken, 100,2 milyar TL de faiz dışı açık verildi.
Geçen yılın tıpkı ayında bu sayılar sırasıyla 209,0 milyar TL bütçe açığı ve 134,4 milyar TL faiz dışı açık biçimindeydi. Bu sayılar bugünün fiyatlarıyla (1 yıllık TÜFE enflasyonuna nazaran düzeltilmiş olarak) 288,6 milyar TL ve 185,6 milyar TL’ye tekabül etmektedir. Münasebetiyle, manşet sayılarda geçen yılın mart ayına nazaran daha olumlu bir performansa işaret ettiği söylenebilir.
İlk 3 aylık devirde bütçe açığı geçen yıla nazaran yükselirken, faiz-dışı açık geriledi.
Ocak-Mart devrine toplu olarak bakıldığında, merkezi bütçe açığı geçen yılki 513,5 milyar TL düzeyinden bu sene 710,8 milyar TL’ye yükselirken, faiz dışı açığın 263,0 milyar TL’den 246,9 milyar TL’ye gerilediği görülüyor. TÜFE enflasyonuna nazaran düzeltilmiş olarak ise, geçen yılın tıpkı periyodundaki manşet sayılar (bugünün fiyatlarıyla) 732,2 milyar TL ve 370,7 milyar TL açığa işaret etmekte. Bu sonuçlarla, 12-aylık birikimli bütçe açığı geçen ayki 2,25 trilyon TL’den 2,30 trilyon TL’ye yükselirken, faiz-dışı açık 853,7 milyar TL’den 819,6 milyar TL’ye geriledi. Bu sayılar 2024 sonunda 2,11 trilyon TL ve 835,7 milyar TL idi.
Mart’ta vergi gelirlerindeki yıllık artış, faiz-dışı harcamalardaki artıştan yüksek gerçekleşti.
Mart’ta bütçe vergi gelirlerindeki %53’lük yıllık nominal artışa (reel: kabaca %11) karşılık faiz-dışı harcamalarda yıllık nominal %40’lık (reel: %1,5) bir artış var. Vergi-dışı gelirlerdeki yıllık artış ise %91’e ulaşıyor.
Gelir tarafındaki daha güçlü performansa rağmen, faiz harcamalarının 75 milyar TL’den 161 milyar TL’ye yükselmesi (%161 artış) bütçe performansındaki güzelleşmeyi engelliyor. Öte yandan, KDV tahsilatındaki yıllık nominal artış ise Mart için %89’a, Ocak-Mart periyodu için %59’a ulaşıyor. Bu da tüketim eğiliminin (geçmişe nazaran zayıflayarak da olsa) hala güçlü seyrettiğine işaret ediyor.
Deprem ödeneklerinin kullanılmasıyla nakit bütçe açığında daha süratli bir artış eğilimi görülüyor.
2023 yılında olduğu üzere 2024’te de yıl içinde kullanılmayan sarsıntı ödenekleri yılın son ayında gelecek sene kullanılmak üzere emanet hesaba alınmıştı. Buna nazaran, 2025 yılına 2024 yılı bütçesinden yaklaşık 600 milyar TL’ye yakın zelzele harcaması aktarıldığını iddia etmekteyiz. Bu transferin bu sene kademeli olarak kullanılması nedeniyle nakit bazlı bütçe açığı tahakkuk bazlı bütçe açığından daha yüksek gerçekleşmektedir. Ocak-Mart periyodunda tahakkuk bazlı olarak 710 milyar TL’lik bütçe açığı nakit bazlı olarak 891 milyar TL’ye yükselmiştir. Önümüzdeki aylarda da nakit bazlı bütçe açığının daha yüksek seyretmesini bekliyoruz.
Hükümet 2025’te merkezi bütçe açığı/GSYH oranını %4,8’den %3,1’e düşürmeyi öngörüyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı son 2 yılı %5’e yakın düzeylerde tamamlayan (halihazırda bu düzeye yakın seyretmeye devam ediyor) bütçe açığı/GSYH oranının 2025 sonunda %3,1’e düşürüleceğini öngörüyor. Bu düşüşte de 2024’te kabaca 1,0 trilyon TL’lik sarsıntı ödeneğinin 2025’te 584 milyar TL’ye düşmesinin değerli bir rol oynadığı belirtiliyor.
(2024’ten aktarılan fiyatla birlikte önümüzdeki devirlerde 1,2 trilyon TL’ye yakın sarsıntı harcaması yapılmış olacak). Bunun yanında, yatırım fonları ve mevduat gelirlerinden alınan stopajın %10’dan %15’e yükseltilmesi de bütçeye değerli bir kaynak sağlıyor. Bunlara rağmen, mevcut harcama eğilimiyle %3,1’lik bütçe açığı gayesinin epeyce savlı göründüğünü, %3,5 (veya biraz üzerinde) bir gerçekleşmenin daha mümkün göründüğünü düşünüyoruz. Nakit bazlı bütçe açığı ise seneyi GSYH’nin %4,0’ünün üzerinde bir düzeyde kapatabilir.
Serkan Gönençler, Gedik Yatırım Baş Ekonomisti
