Trump’ın politikaları doların tahtını sarsıyor
Donald Trump’ın ikinci başkanlık devrinin birinci 100 günü, ABD toplumunda, kültüründe ve etrafında yıkıcı değişiklikler yarattı. Fakat en somut ziyanı, neredeyse tüm göstergelerde aksine dönen Amerikan iktisadına verdi. Trump’ın tarifeler konusundaki çelişkili açıklamaları, kısa müddette Amerikan işletmelerini zora soktu, doları zayıflattı ve yatırımcıları ABD devlet tahvillerinden uzaklaştırdı. Bu şartlarda, Trump’ın 100 günlük onay oranının son 80 yılın en düşük düzeyi olması şaşırtan değil.
Ünlü ilerici iktisatçı Gerald Epstein, bu röportajda Trump’ın iktisat siyasetlerinin ABD iktisadı ve dolar üzerindeki tesirlerini inceliyor. Tıpkı vakitte Trump’ın ABD Merkez Bankası’na (Fed) neden saldırdığını açıklıyor ve Trump’ın memleketler arası istikrarı tehdit eden siyasetlerinin IMF ve Dünya Bankası üzere global kurumların geleceğini nasıl etkileyebileceğini pahalandırıyor. Epstein, Massachusetts Amherst Üniversitesi’nde iktisat profesörü ve Politik İktisat Araştırma Enstitüsü’nün eş direktörüdür. Son kitabı “Bankacılar Kulübünü Dağıtmak: Geri Kalanlar İçin Finans” başlığını taşımaktadır.
Ticaret Savaşları ve Doların Düşüşü
C.J. Polychroniou: Trump’ın tutarsız ve karşılıklı tarifeleri, ABD ticaret siyasetinde eşi gibisi görülmemiş bir kırılma yarattı. Hem ABD hem de global iktisat üzerinde önemli tesirler yaratıyor. Dolar da Trump idaresinin tarife kaosu nedeniyle keskin bir düşüş yaşadı. Tarifeler neden doları zayıflatıyor? Bu durum, Trump’ı destekleyen personel sınıfı için berbat haber değil mi?
Gerald Epstein: Trump’ın tarifeleri hem dünya iktisadında hem de ABD’de işletmeler, tüketiciler ve çalışanlar için önemli bir karmaşaya yol açıyor. Sorunun bir kısmı tarifelerin niteliğinden, başka kısmı ise bu siyasetlerin yarattığı meçhullükten kaynaklanıyor. Keynes’ten Friedman’a pek çok iktisatçı, kapitalist sistemin sağlıklı işlemesi için belirsizliğin denetim altında tutulması gerektiğini savunmuştur. Zira ekonomik büyümeyi tüketim değil, yatırım sürükler.
Ancak Trump’ın siyasetinin yarattığı yüksek belirsizlik ortamı, firmaların uzun vadeli yatırım kararlarını geciktirmelerine ve iktisatta genel bir talep daralmasına yol açıyor. Bu da zincirleme biçimde istihdamı ve üretimi olumsuz etkiliyor.
Tarifelerin Yapısal Sorunları
Tarifelerin iktisat üzerindeki tesirini artıran iki temel öge var: Birincisi, Çin’e yönelik fevkalâde seviyede yüksek vergiler ve Kanada ile Meksika’ya getirilen ek tarifeler. Bu ülkeler, ABD ticaretinin üçte birinden fazlasını oluşturuyor. İkincisi ise, tarifelerin en son eserlerle orta malları ortasında ayrım gözetmemesi. Yani ABD’ye üretimi geri getirme maksadı varsa bile, bu siyasetler tam zıddı bir tesir yaratıyor zira orta mal ithalatı da kıymetleniyor.
Sonuç: ABD şirketlerinin kâr beklentileri düşüyor, işsizlik artışı tehdidi yükseliyor ve yatırım planları erteleniyor.
Yatırımcı İnancı ve Doların Geleceği
Bu belgisiz ortamda ABD’ye sermaye girişi azalıyor, zira yatırım daha az kârlı ve daha riskli hale geliyor. Bu da dolara olan talebi düşürüyor. Ayrıyeten, global yatırımcılar ABD’yi artık “güvenli liman” olarak görmeme riskiyle karşı karşıya. Bu durum, doların kıymet kaybını daha da derinleştiriyor.
Trump ve Fed: Siyasi Baskılarla İktisat Yönetimi
Trump, ABD Merkez Bankası Başkanı Jerome Powell’a karşı açıkça savaş açmış durumda. Faiz oranları üzerindeki tesirini artırmak istiyor. Fakat tarifelerin enflasyon ve sakinlik riskini birebir anda doğurması, Fed’i hareketsiz bırakıyor: Faizleri artırmak enflasyonu dizginleyebilir lakin sakinliği şiddetlendirir; faizleri düşürmek ise enflasyonu körükler.
Fed, bu ikilem karşısında şimdilik faiz oranlarını sabit tutmayı tercih ediyor.
Devlet Tahvilleri Elden Çıkıyor
Yatırımcılar şu anda ABD devlet tahvillerini satıyor. Bunun iki nedeni var: Birincisi, enflasyon telaşı. Enflasyon arttıkça tahvillerin gerçek getirisi azalıyor. Ancak daha derin neden, ABD iktisadına ve doların inançlı liman fonksiyonuna olan inancın sarsılmasıdır.
Doların Rezerv Para Statüsü Tehlikede mi?
Doların global rezerv para olma statüsünü büsbütün kaybetmesi kısa vadede mümkün değil. Bunun iki ana nedeni var: Biri, finansal sistemin dolar merkezli işleyişine olan alışkanlık; oburu ise doları büsbütün ikame edebilecek net bir alternatifin olmaması. Euro bölgesi siyasi olarak bölünmüş, Çin ise global sermaye sınıfı tarafından “hukuksuz” ve riskli görülüyor.
Ancak doların rolü kademeli olarak daralabilir. Bilhassa IMF rezervlerinde, Asya’daki Çin merkezli ticarette ve AB içi süreçlerde doların yükü azalabilir.
Bu da ABD’nin uzun müddettir sahip olduğu “aşırı ayrıcalık” statüsünü tehdit ediyor. Bu ayrıcalık, ABD’ye düşük faizle borçlanma ve global krizlerde bile para çekme imkanı tanıyordu. Lakin Trump’ın siyasetleri bu statüyü tehlikeye atıyor.
Uluslararası Finansal Kurumlar Tehlikede mi?
Trump idaresi, memleketler arası kurumları ya kendi çıkarlarına nazaran büsbütün denetim etmek ya da etkisiz hale getirmek istiyor. IMF ve Dünya Bankası da bu kapsamda. Bu kurumlara yapılan katkıların kesilmesi, iklim değişikliğiyle çaba ve bayanların ekonomik iştirakini destekleyen programların budanması mümkünlük dahilinde.
Trump’ı bu kurumlardan büsbütün çekilmekten alıkoyabilecek tek faktör, Çin’in bu boşluğu doldurma ihtimali.
Küresel Seçenekler: Direniş, İttifak ya da Üçüncü Yol
Dünyanın geri kalan ülkeleri üç seçenekle karşı karşıya: Trump’ın taleplerine boyun eğmek, Çin’le ittifak kurarak bu kurumları ele geçirmek yahut büsbütün bağımsız bir “üçüncü yol” geliştirmek. Sonuç ne olursa olsun, Epstein’a nazaran birincil vazife Trump ve Trumpizm’e karşı direnmek olmalı.
Kaynak: Trump’ın Ekonomik Kaosu Global Finans Sistemini Nasıl Etkiliyor?, Truthout
