Turbun büyüğü döviz talebi mi?

Sadece birkaç saat içinde dolar kuru 36,5 liradan 41 – 42 liraya fırlayabilmiştir. Yalnızca birkaç gün içinde Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin yarısı erimiştir. Demek ki misal operasyonların tırmandırabileceği gergin siyasi atmosferin rezervleri sıfırlaması, Şimşek’in “rasyonel” siyasetlerinin bütün kazanımlarını sıfırlaması riski vardır. İktisat bu türlü kırılgan bir tabanda ilerlemektedir. Bu riski savuşturmanın tek yolu herhalde siyaseti olağan tabana çekmek olsa gerektir.

Siyaset, Şimşek programının siyasi tabanını tahrip etti. Etmeye de devam edecek üzere duruyor. Zira yargı üzerinden gerçekleştirilen son operasyonlarla gaye hasıl olmuş değildir. İktidarın yol haritası; İmamoğlu’nun Erdoğan’a karşı, CHP’nin AKP’ye (hatta Cumhur İttifakı’na) karşı kazandığı tabloyu bilakis çevirmek… Hedefin bu olduğunda çok geniş mutabakat var ve siyasi operasyonlar sonrası ortaya çıkan tabloya bakılırsa, yol paklığı karşıt tepmiş görünmektedir. İmamoğlu güçlenmiştir. CHP güçlenmiştir. İmamoğlu tutuklansa ve cumhurbaşkanlığı adaylığı bir halde olanaksızlaşsa dahi CHP’nin öteki muhtemel adayı (Mansur Yavaş) da Erdoğan’a karşı kazanmaktadır.

Diyelim o da kumpas davalarla -ki hazırlık olduğu anlaşılıyor- devre dışı bırakıldı, üçüncü, dördüncü seçenekler vardır. Bana o denli geliyor ki CHP + muhalefet, ismi sanı muhakkak, az çok tanınmış kimi koysa Erdoğan’a karşı kazanabilir durmaktadır. Münasebetiyle tacizin “adayları saf dışı bırakma” sınırından “CHP’nin hukukî kişiliğine” kaydırılması; muhalefetin ana gövdesinin hırpalanması sınırına taşınması olasıdır. Bunun da hazırlığı vardır. Bu durumda; hiçbir muhtaçlığın -ekonomi dahil, Erdoğan’ın siyasi gereksinimlerinin önüne geçemeyeceği bir sabitse Şimşek programının siyasi tabanı tahrip olmaya da devam edecektir.

Şimdi… Öbür ne gördük?

Sadece birkaç saat içinde -bazılarına nazaran yarım saat içinde dolar kuru 37 liradan 41 – 42 liraya fırlayabilmiştir.

Sadece birkaç gün içinde Merkez Bankası’nın swap hariç net döviz rezervlerinin yarısı (25- 30 milyar dolar) uçmuştur.

Demek ki benzeri operasyonların tırmandırabileceği gergin siyasi atmosferin rezervleri sıfırlaması, Şimşek’in “rasyonel” siyasetlerinin bütün kazanımlarını sıfırlaması riski vardır. İktisat bu türlü kırılgan bir yerde ilerlemektedir. Bu riski savuşturmanın tek yolu siyaseti olağan yerine çekmektir. Bu mümkün lakin iktidarın üstelemekten, muhalefeti hırpalamaktan, işi, akla gelebilecek tahminen daha gergin konjonktürlere taşımaktan geri durabileceği konusunda ümitvar değilim. Yanılmayı dilerim.

Çünkü başka formda yabancı çıkışı çok daha sert düzeylere taşınabilir. Yalnızca o hafta 15 milyar dolarlık yabancı, 7,5 milyar dolarlık yerli şirketler ve 2,5 milyar dolarlık yerleşik talebinin karşılanması zaruriliği ortaya çıktığını; para piyasası fonlarından çıkan 150 milyar liranın da yastık altı dövize yöneldiğini dikkate alırsak, muhtemel yeni bir yüksek döviz talebi konjonktürünün rezervlerin sıfırlanması sonucu vermesi ihtimal dışı sayılamaz. Birçok iktisatçının bu riske işaret ettiği anlaşılıyor.

Şimdi ne olabilir?

Ekonomim Muharriri Hakan Güldağ’ın köşesinde gördüm. Benim yazımdaki başlık da onun makalesinin başlığı: ‘Turpun büyüğü’ döviz talebi…

Şöyle yazmış:

“KOBİ işverenleri, şirket yöneticileri, bayram öncesi piyasalarda yaşanan dalgalanmaların, asıl büyümeyi olumsuz etkilemesinden kaygılı. Anlaşılan, iktisat hocalarımız da benzeri telaşları taşıyor. Bayram öncesi, Kerem Alkin ve Emre Alkin’in babaları merhum Erdoğan Alkin hocamızın “Herkes İçin Ekonomi” kitabının yine yazımı ile ilgili düzenledikleri dost toplantısındaydım. Türkiye’nin en kıymetli iktisatçılarından kimileri da oradaydı. Bu dost buluşmasında da, dalgalanmaların büyümeye negatif tesiri öne çıktı. Hatta hocalarımız, neredeyse ittifakla, piyasalarda yaşanan çalkantının, “enflasyondan çok büyüme tarafını etkileyeceği” görüşünü savundu. İktisatçılarımız, olup bitenlerden, en çok şirketlerin yatırımlarının etkileneceğini düşünüyor.

Zaten yavaşlayan yatırım harcamalarının daha da azalacağını öngörüyorlar. Sohbetin başka konusu, “döviz talebi”ydi. Gördük ki sıcak para, siyasette tansiyon, iktisatta belirsizlikler biraz arttığında dolarlarını alıp, ‘haydi bana eyvallah’ deyiveriyor. Bu noktada, yurt içi yerleşiklerin döviz talebinin nasıl bir seyir izleyeceği uygunca kritik bir hale geldi. Bu da bir müddettir, belirsizlikler listesinin en doruğuna yerleşen siyasetteki belirsizliklerin nasıl gelişeceğine bağlı. Bir hocamız, “Bu sıra ‘turpun büyüğü heybede’ telaffuzları arttı” dedi ve noktayı koydu; “Aman siyasetçiler gerginlikleri yatıştırmaya baksınlar da döviz talebi hortlayıp, turpun asıl büyüğünü daima bir arada görmeyelim!”

Şimdi ne olabilir? Prof. Dr. Özgür Orhangazi Hoca şöyle diyor:

“Şimdi iktidarın iktisat idaresi açısından önünde iki rota var. Birincisi, “program”da ısrarcı olmak ve 17 Nisan’da faiz indirimlerine son vermek ve hatta gelişmelere nazaran faizleri yükseltmek. İkincisi ise bir yandan daha evvelki periyotlarda olduğu üzere karmaşık müdahalelerle durumu yönetim etmeye çalışıp bir yandan da ekonomiyi canlandırma atılımları yapmak.

Her iki rota da önemli riskler içeriyor. Yüksek faiz, kur istikrarını ve ülkenin döviz istikrarını koruyabilir lakin bunun maliyeti epey yüksek. Başka yandan şimdiye kadar biriktirilen döviz rezervleri harcanarak Nebati dönemindekilere emsal uygulamalara geri dönme ihtimali de var. Her iki rota da nihayetinde iktisadın dış kırılganlıklarını artıracak ögeler içeriyor.”

Yazar:  İbrahim Ekinci, Kısa Dalga, alıntıdır