TL gerçekten aşırı değerli mi, yoksa tam tersi mi?
Bir istatikçi atasözü şöyle der, “Verilere gereğince azap ederseniz söyletmek istediğinizi söyler.” Ne vakit “TL çok pahalı değil, tam bilakis gerçek olarak değersiz!” diyen biriyle karşılaşsam aklıma bu geliyor. Bu tezi savunanlar Merkez Bankası’nın tüketici enflasyonu bazlı gerçek efektif kur verisini başlangıç tarihinden, yani 1994’ten itibaren dikkate alıyorlar. Hakikaten de gerçek efektif kura uzun vadeli olarak bakınca TL gerçek olarak kıymetli değil tam aksine kıymetsiz görünüyor.
Ama bunu bir de İtalya’da 1.5 Euro’ya içtiği kahveyi Türkiye’de 3 Euro’ya içen Avrupalı turiste yahut 2021’de İtalyanlara nazaran yüzde 30 daha ucuza satarken bugün birebir fiyata sattığını (Satmaya çalıştığını) söyleyen Merter’deki tekstilciye sorun…
Merter’deki tekstilcinin ve genel olarak Türkiye’deki bütün sanayicilerin maliyetleri 2021-2022’deki enflasyon şoku esnasında patladı. Ortadan geçen müddette Türk Lirası (Merkez Bankası’nın ‘TL’nin gerçek değerlenmesi’ stratejisi gereği) enflasyondan daha az kıymet kaybettiği için de birkaç sene içinde eserlerini İtalyan, İspanyol rakipleriyle tıpkı fiyata, Çinli, Faslı rakiplerine nazaran ise çok değerli fiyata satar hale geldiler. Gerçek kur verisine azap etmeyi (Yani 1994’ten başlatmayı) bırakıp 2020’den sonra yaşananlara baktığımızda bu durum net biçimde görünüyor aslında:
Hem TÜİK’in TÜFE’sini baz alan bir gerçek kur endeksine ne kadar güvenebiliriz ki? 2022 yılında TÜFE’nin enflasyonuyla İTO’nun enflasyonu ortasında büyük bir açı oluştuğu, resmi datanın gerçeğin bazılarına nazaran yüzde 20, bazılarına nazaran yüzde 30 altında açıkladığını duymayan kaldı mı?
Diğer yandan endüstrici gözünden bakacaksak tüketici değil üretici fiyat enflasyonunu baz almamız gerektiği de açık. O denli yaptığımızda, TÜİK’in verisiyle dahi 2020 sonrasında TL’nin bariz biçimde değerli hale geldiği görünüyor.
TL’nin gerçek kıymetini izleyen öbür endeksler de var, en bilineni The Economist mecmuasının Big Mac Endeksi. Bu endekse nazaran Türkiye’de Big Mac fiyatı dolar bazında son üç yılda üç kat arttı. Alım gücü Türkiye’ye nazaran daha yüksek olan Japonya ve Güney Kore üzere ülkelerden bile dolar bazında daha kıymetli Big Mac yer hale geldik.
Hayır, devalüasyon istiyor filan değilim, hayır (Ekşi Sözlük’teki hakkımda 4-5 entry giren takıntılı bir arkadaşın tezinin aksine) “ihracatçıların adamı” da değilim, eşlerimiz arkadaş olduğu için ortada bir görüştüğüm bir tekstilci dışında bu bölümle bir bağım kalmadı (Evet geçmişte Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin mecmuasının genel yayın direktörlüğünü yaptım fakat ortadan uzun yıllar geçti), evet kurdaki artışın enflasyonu artırdığını, enflasyonu düşürmek için kuru baskılamak gerektiğini olağan ki biliyorum.
Ama görünüme bakıp “Hiçbir sorun yok, TL çok pahalı filan değil” diyecek de değilim, kusura bakmayın.
