Özel Sermaye Fonları İngiltere’yi Nasıl Ele Geçirdi

Özel Sermaye Fırtınası: İngiltere’nin Yüksek Borçlu Yeni Düzeni

Birleşik Krallık’ta son yıllarda alışveriş caddeleri, restoran zincirleri ve süpermarketler büyük bir dönüşümden geçiyor. Yüzeyde klâsik mağazalar ve tanınan markalar varlığını sürdürürken, perde gerisinde bu işletmelerin kıymetli bir kısmı özel sermaye fonlarının denetimine geçmiş durumda. Brexit sonrasında artan belirsizlik, pandemiyle derinleşen ekonomik problemler ve düşük faiz ortamı, özel sermaye şirketleri için İngiltere’yi cazip bir amaç haline getirdi.

Borçla Satın Alma Modeli: Kârlılığın Temeli

Özel sermaye yatırımlarının en çok başvurduğu sistem, “kaldıraçlı satın alma” olarak bilinen model. Bu sistemde bir şirket, büyük ölçüde borç kullanılarak satın alınıyor. Satın alma bedelinin küçük bir kısmı fonun öz kaynaklarından karşılanırken, geri kalan borç direkt satın alınan şirketin üzerine yükleniyor. Bu sayede yatırımcı, nispeten düşük riskle yüksek getiri elde etmeyi hedefliyor.

Teoride bu sistem, şirketin operasyonlarını güzelleştirmesi ve daha verimli hale gelmesiyle muvaffakiyete ulaşıyor. Lakin uygulamada işler her vakit planlandığı üzere gitmiyor. Satın alınan şirketler yüksek faizli borç yükünün altında zorlanıyor ve bu durum hem çalışanları hem de tüketicileri direkt etkiliyor.

Morrisons Örneği: Bir Devin Çöküş Hikâyesi

İngiltere’nin en esaslı süpermarket zincirlerinden Morrisons, özel sermaye tesirinin en dikkat cazibeli örneklerinden biri. Uzun yıllar aile şirketi olarak varlığını sürdüren Morrisons, 2021 yılında yaklaşık 7 milyar sterlin karşılığında Amerikan sermaye şirketi Clayton, Dubilier & Rice tarafından satın alındı. Pandemi sonrası kıymet kaybı yaşayan şirket, düşük faizli borçlanma ortamında cazip bir yatırım fırsatı olarak görüldü.

Ancak sonraki yıllarda yükselen faiz oranları tabloyu bilakis çevirdi. Morrisons’un üzerine yüklenen yaklaşık 6,6 milyar sterlinlik borcun yarısına yakın kısmı faiz artışlarından direkt etkilendi. Bu da her yıl yüz milyonlarca sterlinlik ek maliyet manasına geldi. Birebir periyotta indirimli fiyat siyasetleriyle pazarda güç kazanan Aldi ve Lidl, Morrisons’un rekabet gücünü zayıflattı. Sonuç olarak Aldi, İngiltere’nin dördüncü büyük süpermarket zinciri pozisyonuna yükseldi.

Borç baskısını hafifletmek isteyen Morrisons, 2023’te akaryakıt istasyonlarını yaklaşık 2,5 milyar sterline satarak nakit yaratmaya çalıştı. Lakin bu çeşit satışlar, uzun vadeli büyüme potansiyelini sonlandırıyor.

Brexit ve Pandemi Sonrası İngiltere: Cazip Lakin Riskli Bir Pazar

2016’daki Brexit referandumu ve sonrasındaki süreç, İngiliz şirketlerinin milletlerarası piyasalardaki kıymetini değerli ölçüde düşürdü. Amerikan şirketlerinin kar çarpanları yükselirken, İngiliz firmaları görece düşük bedellerle süreç görmeye başladı. Bu fark, özel sermaye fonlarının İngiltere’yi bir “alışveriş cenneti” olarak görmesine yol açtı.

2016-2023 yılları ortasında özel sermaye fonları İngiltere’de yaklaşık 200 milyar dolarlık satın alma gerçekleştirdi. Bu sayı Almanya’daki 81 milyar doların ve Fransa’daki 36 milyar doların çok üzerinde. Burger King, New Look, Pizza Express ve The Body Shop üzere pek çok bilindik marka, özel sermaye fonlarının eline geçti.

Yüksek Borcun Bedeli: Tüketici ve Çalışanlar

Bu satın almaların en büyük riskini, direkt borç yükü altındaki şirketler taşıyor. Artan faiz maliyetleri, şirketlerin fiyat rekabetinde geri kalmasına yol açarken, çalışanlar için işten çıkarmalar ve küçülme süreçleri gündeme geliyor. İngiltere’de özel sermaye takviyeli şirketler yaklaşık 1,9 milyon kişiyi istihdam ediyor. Tedarikçilerle birlikte bu sayı 3 milyonu aşıyor. Hasebiyle özel sermaye stratejilerinin başarısız olması, yüz binlerce kişinin işini ve tüketicilerin günlük harcamalarını etkiliyor.

Bazı siyasetçiler, bu durumun tüketicilere daha yüksek fiyatlar ve daha düşük hizmet kalitesi olarak yansıdığına dikkat çekiyor. Bank of England da artan özel sermaye sahipliğinin borç düzeylerini yükselterek ekonomik istikrarı tehdit edebileceği ihtarında bulunuyor.

Siyasi İstikrar ve Gelecek Senaryoları

Özel sermayenin yükselişi, siyasette de tartışma konusu. Parlamento komitelerinde büyük perakende zincirlerinin sahipleri vakit zaman fiyatlama siyasetleri nedeniyle sorgulanıyor. Fakat hükümetin atabileceği adımlar hudutlu. Çünkü Brexit sonrası devirde dış yatırımlara duyulan muhtaçlık, özel sermaye fonlarına karşı sert bir tavır sergilemeyi zorlaştırıyor.

Özel sermaye yanlıları, bu yatırımların İngiltere iktisadına büyük ölçüde sermaye girişi sağladığını, aksi halde ülkede direkt yabancı yatırımın yetersiz kalacağını savunuyor. Buna rağmen eleştirmenler, kısa vadeli kâr hedefiyle yapılan bu yatırımların uzun vadede istihdam ve tüketici refahı üzerinde olumsuz tesirler yarattığını öne sürüyor.