Orta Vadeli Program (2026-2028) Hakkında YASED Değerlendirmesi…

Orta Vadeli Program (OVP), kamu maliyesi siyasetlerinin üç yıllık bir perspektifle kamuoyuyla paylaşıldığı, bu çerçeveye uygun yapısal önceliklerin ve siyasetlerin ortaya konulduğu kıymetli bir siyaset dokümanıdır.

YASED, özel bölüm için temel bir referans dokümanı mahiyetinde olan OVP’nin 2026-2028 devrine ait amaç ve öngörüleri kıymetlendirdi ve mevcut ekonomik duruma ait birtakım tespitleri ve iş ve yatırım ortamının geliştirilmesi alanındaki gelişmelere dair görüşlerini paylaştı. Değerlendirmeden satır başları şöyle;

“Üç yılı aşkın müddettir uygulanan program kapsamında, makroekonomik göstergelerde güzelleşmeler gözlemledik. Bu devirde CDS primleri geriledi, uzun bir ortadan sonra kredi notlarımız yükseldi, cari açıkta kaydedilen düzgünleşme ile dış finansman istikrarımız güçlendi. Memleketler arası rezervlerin yine yüksek seviyelere ulaşmasıyla da Türk lirası (TL) üzerindeki baskılar azaldı ve TL’ye olan itimat arttı. Merkez Bankası’nın para siyasetindeki görece sıkı duruşu sayesinde enflasyonla gayrette kazanımlar sağlamaya başladık.

Bununla birlikte, programın olumlu sonuçlarının yanında birtakım zorluklarla da karşılaşıldı. Birinci olarak enflasyondaki düşüş hedeflenenden daha yavaş gerçekleşti. Uzun müddettir devam eden sıkı finansal şartlar, firmaların nakit akışları ve operasyonları üzerinde baskı yarattı. Ayrıyeten Türk lirasının uzun müddettir bedelli seyretmesi, firmaların döviz cinsinden maliyetlerini artırarak rekabetçiliklerini olumsuz istikamette etkiledi. Vergi oranlarının kalıcı olarak artırılması ve kimi istisnalarda getirilen kısıtlamalar da firmaları artan maliyet ortamında zorlamaya başladı.

Bu devirde ülkemizin iş ve yatırım ortamını geliştirmek ve yatırımcılar nezdindeki cazibesini artırmak gayesiyle oluşturulan gündemde de kısmi ilerlemeler kaydedildi. Yeşil dönüşümün hızlandırılmasına hizmet edecek emisyon ticaret sistemi üzere kıymetli sistemlerin mevzuat altyapısının gelişiminde ilerleme kaydedildi. Yatırım çekmede tüm dünyada değeri daha da artan bir düzenek olan yatırım teşvik sisteminin güncellenmesi, uygulamanın hızlandırılması ve dayanakların güçlendirilmesi alanlarında fırsatlar sundu. Şahsî dataların paylaşımı alanındaki gelişmeleri takiben, GDPR’a tam ahenk, sibergüvenlik, yapay zekanın idaresi ve kullanımı, bilgi merkezlerinin gelişimi, bulut bilişimin yaygınlaşması, 5G’ye geçilmesi ve fiber altyapının güçlendirilmesi bahislerinde güçlü bir ivme yakalama gereksinimi ise hala devam ediyor.

Bu çerçevede, 2026-2028 yıllarını kapsayacak OVP’yi iki açıdan pahalandırmak isteriz

Birincisi ortaya konan makroekonomik çerçeve ve hedefler

2024 OVP’sinde öngörülen iç talepteki dengelenme süratli bir formda gerçekleşirken, dezenflasyon sürecinde hedeflenen enflasyon sayılarının gerisinde kalındı. Yeni OVP, enflasyonla gayrete odaklanan ve makroekonomik patikaya yakınsayan yeni gayeler ortaya koymakta. Bu çerçevede, büyüme gayelerinin aşağı taraflı revize edilmesini, fiyat istikrarının önceliklendirildiğini ve enflasyonun kalıcı olarak düşürülmesine yönelik kararlılığın sürdüğününün bir göstergesi olarak görüyoruz.

Büyümenin kompozisyonuna bakıldığında ise, iktisatta dengelenme sürecinin sürdürüldüğü ve tüketim yerine yatırım ile ihracatı önceliklendiren bir yaklaşımın benimsendiği görülmekte. Mevcut sıkı para ve maliye siyaseti çerçevesinde, bu gayelere ulaşmak için üretim kapasitesini ve arzı artıracak yapısal ıslahatların hayata geçirilmesi kritik kıymete sahip. Büyümenin lakin bu halde, enflasyon üzerinde ek baskı yaratmadan sürdürülebilir olabileceğini ve dezenflasyon sürecine direkt katkı sağlayabileceğini düşünüyoruz. Bu bağlamda, yatırım ortamının güçlendirilmesi, verimliliği artıracak dijital ve yeşil dönüşüm yatırımlarının teşvik edilmesi ve üretimde katma kıymeti yükseltecek adımların süratle uygulanması büyük ehemmiyet taşımakta.

İşgücü piyasası açısından değerlendirdiğimizde, Program, büyüme suratındaki azalmaya karşın istihdamın güçlü seyrini sürdüreceğini ve işsizlik oranının düşmeye devam edeceğinin öngörmekte. Bu çerçevede, teminatlı esnek çalışma modellerinin devreye alınmasının kritik değere sahip olduğunu düşünüyoruz.

Yeni OVP’de bütçe amaçlarına bakıldığında, OVP 2024’te öngörülen bütçe açığı amaçlarına nazaran artış öngörüldüğü dikkat çekmekte. Önümüzdeki periyotta vergi gelirleri ve harcamaların ulusal gelire oranında artış öngörülmekte olup, düşük büyüme ortamında bu artışın vergi oranlarının yükseltilmesi yerine vergilendirilmeyen gelirlerin sisteme dahil edilerek sağlanması gerektiğini kıymetlendiriyoruz. Tekliflerimiz ortasında yer alan kayıt dışı iktisatla uğraş önlemlerinin Program’da yer almasını memnuniyetle karşılıyor, vergi sorumluluklarını yerine getiren mükelleflerin motivasyonunu artıracak yeni siyaset ve tedbirlerin de hayata geçirilmesini bekliyoruz. Ayrıyeten, bütçe harcamalarında sağlanacak tasarrufların enflasyonla çabaya katkı sağlayacak dezenflasyonist tesirler yaratacağını vurgulamak isteriz.

YASED olarak, 2023 yılı OVP’siyle ortaya konan yaklaşımı desteklediğimizi daha evvel de söz etmiştik. Önümüzdeki devirde de Cumhurbaşkanı Yardımcımız ve Hazine ve Maliye Bakanımız başta olmak üzere iktisat bürokrasimizle yakın temas içinde olacak ve ekonomik programın muvaffakiyet ile sonuçlandırılmasını temin edecek görüş ve tekliflerimizi ileteceğiz.

OVP’ye yönelik ikinci kıymetlendirmemiz de ülkemizin rekabetçiliğini ve yatırım cazibesini artırmak gayesiyle iş ve yatırım ortamını geliştirmeye yönelik OVP önlemleri özelinde olacak.OVP’nin büyüme paradigması; bir yandan dijital ve yeşil dönüşümün hızlandırılmasına vurgu yaparak, bunu gerçekleştirmek için teknolojik gelişimin ve insan kaynaklarının güçlendirilmesinin oynadığı kıymetli role değiniyor öteki yandan da sanayi ve tarım kesimlerinde yapısal bir dönüşümü işaret ediyor.

Öngörülen dönüşümlerin hayata geçirilmesi için; düzenleyici çerçevenin, rekabetçiliği güçlendirecek bir halde ele alınması, gerekli fiziki altyapıların büyük bir süratle geliştirilmesi, finansman imkanlarının artırılarak çeşitlendirilmesi ve bu süreçte kamu-özel dal istişaresinin güçlendirilmesi büyük ehemmiyet arz etmekte.

Bu çerçevede, dijital dönüşümü hızlandıracak siyaset çerçevesinin hayata geçirilmesi, eş vakitli olarak da 5G’nin ülke genelinde sunulması ve fiber internetin yaygınlaştırılması üzere kritik altyapı ögelerinin hızlandırılması öncelik arz ediyor. Yeşil dönüşümün, memleketler arası yükümlülüklerimizi yerine getirirken rekabetçiliğimizi de geliştirecek bir anlayışla ele alınması ise bir öteki kıymetli konu.  Emisyon ticaret sistemi üzere düzeneklerin öngörülebilir ve özel dal operasyonları üzerindeki tesirlerini daima kıymetlendiren bir yaklaşımla geliştirilmesi Program periyodunda bilhassa dikkat edilmesi gereken bir alan olarak öne çıkıyor.

İş ve yatırım süreçlerinin güzelleştirilmesine yönelik OVP kapsamında ele alınan önlemleri de yararlı buluyor, önlemlerin Program’da öngörülen takvimden daha evvel hayata geçirilmeleri için başta YOİKK olmak üzere kamu özel kesim istişare sistemlerini faal bir halde işletilmesini gerekli görüyoruz.

Ülkemize gelen Milletlerarası Direkt Yatırım (UDY) girişleri bu yılın birinci altı ayında geçtiğimiz yılın anı devrine nazaran yüzde 27 artarak 6,3 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Bu sayının 3,9 milyar doları sermaye yatırımı, 2,2 milyarı borçlanma araçları, yaklaşık 1 milyarı da gayrimenkul yatırımı halinde.  OVP maksatlarından sapmadan yapılacak bir uygulama ile istikrar ve öngörülebilirliğin temini bizi yıllık 11-12 milyar dolar seviyesinde sabitlenen UDY akışımızı iki katına artırmaya imkân sağlayabilir. YASED CEO’larına yönelik anketlerimiz bu potansiyeli işaret ederken başka yandan da UDY çekme konusunda rakibimiz olan ülkelerin de görece âlâ performans gösterdiğini gözlemliyoruz. Dünyada 2024 yılında UDY hacmi evvelki yıla oranla %11 seviyesinde daralmış olsa da ülkemizin de içinde yer aldığı gelişmekte olan ülkeler kümesinin UDY hacmini muhafazası, hatta az da olsa artırması bu alandaki rekabetin ciddiyetini bize hatırlatıyor.

Biz YASED olarak, önümüzdeki devirde de, ülkemizin üretimine, istihdamına ve ihracatına ekonomimizin tüm dallarında faaliyet gösteren üyelerimizle katkı vermeye devam edeceğiz. Tüm ülkelerin rekabet gücünü artırma odaklı programları gerisi gerisine duyurduğu ve uygulamaya koyduğu bu periyotta kamu özel bölüm irtibatı ve iş birliğinin ehemmiyetine bir kere daha vurgu yapmakta yarar görüyor, OVP’nin ülkemiz için iyi olmasını temenni ediyoruz.”