Made in China 2025: Bir Ekonomik Dönüşümün 10 Yıllık Bilançosu (NT)
Çin’in 2025 Vizyonu: Sanayi Atağının Akabinde Gelen Dengeler
Çin’in 2015 yılında duyurduğu “Made in China 2025” (MIC25) siyaseti, ülkenin sanayi temelli büyüme modelini dönüştürmeye yönelik stratejik bir adımdı. Bu plan, Çin’in yalnızca dünyanın üretim merkezi olma pozisyonunu sürdürmekle kalmayıp, tıpkı vakitte global teknoloji ve yenilik liderliğini de hedeflediği bir yol haritası sundu. Ortadan geçen on yılın akabinde MIC25’in bilançosu hem dikkat cazibeli muvaffakiyetleri hem de göz gerisi edilemeyecek maliyetleri ortaya koyuyor.
Geniş Kapsamlı Sanayi Yatırımları ve Hedefler
Çin’in bu stratejisi, sırf yüksek teknolojiye odaklanmakla kalmadı; tarım makinelerinden biyomedikale, bilgi teknolojilerinden havacılığa kadar on farklı dalı kapsayan geniş bir yelpazede üretim kapasitesini artırmayı hedefledi. Planın temel gayesi, ithalata olan bağımlılığı azaltmak, yerli markaların yükselmesini sağlamak ve çevreci üretim pratiklerini yaygınlaştırmaktı. Örneğin, temel bileşenlerde yerli üretim oranını 2025’e kadar yüzde 70’e çıkarma amacı bunlardan biriydi.
MIC25’in öne çıkan istikametlerinden biri, yalnızca ileri teknoloji değil, klâsik üretim dallarına de yatırım yapılmasıydı. Çin’in çeşitli bölgelerinde altyapı çalışmaları süratle tamamlandı, lokal idareler yatırımcı çekmek için önemli teşvikler sundu. Bu eforlar sonucunda birçok bölümde kayda bedel ilerlemeler yaşandı. Yapılan değerlendirmelere nazaran MIC25 amaçlarının yaklaşık yüzde 86’sı muvaffakiyetle hayata geçirildi.
Teknolojik Atılımlar ve Global Etki
Çin’in son yıllardaki teknolojik gelişmeleri, bu uzun vadeli sanayi planının somut çıktıları ortasında yer alıyor. Yapay zekâ alanında geliştirilen yerli modeller, verimlilik açısından global ölçekte ses getirirken, elektrikli araç (EV) üretimi ve kullanımı da Çin’i bu alanda dünya lideri konumuna taşıdı. Çin menşeili elektrikli araçların Avrupa başta olmak üzere birçok pazarda yaygınlaşması dikkat çekerken, ABD bu trende temkinli yaklaşmaya devam ediyor.
Yalnızca ileri teknoloji değil, daha klasik sayılabilecek kesimlerde de Çin’in hâkimiyeti arttı. Okyanus çok yük gemisi üretiminde önemli bir hisseye sahip olan ülke, yüksek süratli tren sınırları ve altyapı yatırımlarıyla da öne çıktı. Bu büyüme, iç pazardaki güçlü talep sayesinde desteklendi. Yüksek sermaye gerektiren bölümler için finansmana erişim kolaylaştı; iç talep eserlerin yerli piyasada tutunmasını sağladı ve bu sayede ihracat için sağlam bir temel oluşturuldu.
Yapısal Problemler ve Dengelenme Arayışı
Her ne kadar MIC25 birçok muvaffakiyete imza atsa da, uygulamanın kimi olumsuz tesirleri de göz arkası edilemez. Bilhassa lokal idarelerin birbiriyle rekabet ederek çok üretim kapasitesi yarattığı ve kimi fabrikaların hiç kullanılmadan atıl durumda kaldığı gözlemlendi. Bunun sonucu olarak ihracata dayalı büyümenin yavaşlamasıyla birlikte, endüstride kullanılmayan kapasite oranları arttı.
Ayrıca, imalat bölümündeki istihdam artışı da son yıllarda durma noktasına geldi. Eser fiyatlarında yaşanan düşüşler, sanayi mallarındaki talep zayıflığını ortaya koyarken, lokal idarelerin altyapı yatırımları için aldığı büyük borçlar ekonomik büyümenin önünde mahzur oluşturuyor. Tarım ve ilaç üzere kesimler ise bu süreçte gereğince gelişme gösteremedi.
En dikkat alımlı eksikliklerden biri ise fikri mülkiyet alanındaki yetersizlik. Çin’in yüksek teknolojili eserler üretme kapasitesi artsa da, yarı iletkenler üzere hayati bileşenlerde hâlâ dışa bağımlılık sürüyor. Yerli üretim tesislerinde kullanılan ileri teknoloji bileşenlerin büyük kısmı ithal edilmeye devam ediliyor. Bu durum, teknolojik manada hâlâ dışa bağımlı bir yapı olduğunu gösteriyor.
Uluslararası Reaksiyonlar ve Siyasi Dengeler
MIC25’in milletlerarası yansımaları da epey çarpıcı. Pek çok ticaret ortağı bu planı adil ticaret kurallarına muhalif buldu. Bilhassa ABD, plan kapsamındaki sübvansiyon ve müdahaleci siyasetleri eleştirerek ticari yaptırımlar uygulamaya başladı. Huawei üzere firmaların eserlerine ithalat yasağı getirildi; teknoloji ihracatlarına yönelik sınırlamalar arttırıldı. Bu noktada dikkat cazibeli bir gelişme, Çinli yetkililerin “Made in China 2025” sözünü kullanmaktan kaçınmaya başlaması oldu. Fakat bu, planın amaçlarından vazgeçildiği manasına gelmedi.
Bugün MIC25 sona ermiş olsa da yerine açık bir yeni sanayi stratejisi getirilmiş değil. Fakat Çin’in 2049 vizyonu, yani Cumhuriyet’in 100. yılında küresel ileri üretim lideri olma hedefi hâlâ yürürlükte. Yapay zekâ, elektrikli araçlar, yeşil güç ve robotik üzere alanlara yapılan yatırımlar sürüyor. Bu yıl açıklanması beklenen yeni beş yıllık kalkınma planında da sanayi yatırımlarının ön planda olacağı öngörülüyor.
Çin’in MIC25 tecrübesi, stratejik planlamanın ne kadar dönüştürücü olabileceğini gösteriyor. Belirlenen maksatlar, sağlanan teşvikler ve altyapı ahengi sayesinde ülkenin üretim kapasitesi kalıcı biçimde değişti. Lakin birebir vakitte, bu çeşit planların esneklik ve çeşitlilik içermesi gerektiğini de hatırlatıyor. İmalat dalı bir ülke iktisadının temel taşı olabilir, ancak tek başına kâfi değildir. Çin’in bundan sonraki süreçte üretim dışındaki bölümleri de güçlendirmesi, daha istikrarlı ve sürdürülebilir bir büyüme modeline geçmesi gerekecek. Bu da yeni amaçlar, yeni araçlar ve daha kapsamlı bir vizyonla mümkün olacak.
