ANALİZ: Trump’ın Ajandasında Ne Var?
ABD Başkanı Donald Trump, iş dünyası, siyaset ve şahsî hobilerini harmanladığı özel bir ziyaret kapsamında İskoçya’ya iniş yaptı. Ziyaretin, Trump’ın Aberdeen bölgesinde açtığı yeni golf alanının tanıtımıyla eş vakitli gerçekleşmesi, sırf sporla değil, birebir vakitte memleketler arası münasebetler ve kamu maliyesiyle ilgili birçok tartışmayı da beraberinde getirdi. Hem Birleşik Krallık’taki hem de Avrupa’daki diplomatik münasebetleri kapsayan bu ziyaret, kamuoyunda yankı uyandırmaya devam ediyor.
Avrupa Önderleriyle Gergin Görüşmeler Gündemde
Donald Trump’ın İskoçya ziyareti, sırf golf ve sembolik açılışlarla hudutlu kalmayacak gibi görünüyor. Avrupa Birliği önderleri ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer ile yapılacak görüşmelerin “gergin” geçeceği beklentisi, medyada ve diplomatik etraflarda gündemin başına oturdu. Trump’ın Avrupa’daki kimi başkanlar hakkında yaptığı açıklamalar, bilhassa Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Filistin devletini tanıma tarafındaki tavrına getirdiği tenkitler, görüşmelerin seyrine dair ipuçları sunuyor.
Trump’tan Macron’a Tenkit, Avrupa’ya Gözdağı
Trump, Avrupa ziyaretine epey çarpıcı açıklamalarla başladı. Macron hakkında “Emanuel üzücü değil lakin birçok şeyi yanlışsız yapamıyor” diyerek alaycı bir hal takınan Trump, Filistin devletinin tanınmasına dair Macron’un çıkışını da değersizleştirdi. Bununla da kalmayıp, “Avrupa’yı göç bitiriyor” açıklamasıyla kıtanın göç siyasetlerini gaye aldı. “Kendinize çeki sistem vermezseniz, artık bir Avrupa’nız olmayacak” sözleriyle kıta ülkelerine gözdağı veren Trump, temaslarının gergin geçeceğinin sinyallerini verdi.
Bazı yorumcular, Trump’ın bu açıklamalarının satır ortalarında Orban Viktor yahut Giorgia Meloni üzere sağ eğilimli Avrupalı önderlere takviye iletisi verdiğini düşünüyor. İsmini vermekten kaçınsa da “bazı Avrupa ülkeleri yanlışsız adımlar attı, öbürleri onlardan ders çıkarmalı” telaffuzuyla kutuplaşmayı körüklediği yorumları yapılıyor.
Yeni Sol Parti ve Emekçi Partisi’ne Yönelik Riskler
Trump’ın ziyareti gölgede bıraksa da İngiltere siyaseti kendi içinde yeni bir dalgalanma yaşıyor. Jeremy Corbyn ve Zara Sultana önderliğinde kurulan yeni sol parti, şimdi ismini duyurmadan büyük yankı uyandırdı. Her ne kadar kamuoyu yoklamalarında şimdilik yüzde 10 düzeylerinde bir oy potansiyeli görülse de, bu oran İşçi Partisi için hayli riskli. Bilhassa Müslüman seçmenin ağır olduğu Birmingham, Bradford ve Doğu Londra üzere bölgelerde, Filistin siyasetleri nedeniyle yaşanan memnuniyetsizlik, Emekçi Partisi’nin sandıkta zorlanmasına neden olabilir.
Analist Caroline Wheeler’a göre, bu yeni parti şimdi doğum evresinde olsa da binlerce kişinin kısa müddette iştirak göstermesi, bilhassa Gazze siyasetleri ekseninde güçlü bir muhalefet yeri oluşabileceğini gösteriyor. Wheeler, birçok İşçi Partisi milletvekilinin de içten içe bu yeni oluşumu takip ettiğini ve ilerleyen aylarda parti değiştirme risklerinin ortaya çıkabileceğini ifade ediyor. İşçi Partisi başkanı Keir Starmer’ın bu durumu yönetebilmek için hem sembolik hem pratik adımlar atması gerektiği belirtiliyor.
Orta Doğu Gündemi ve Ticaret Anlaşması
Trump’ın Starmer ile yapacağı görüşmelerde sırf ticaret değil, Orta Doğu’daki kriz de başat başlık olacak. Bilhassa Gazze’deki açlık ve insani krizle ilgili imgelerin kamuoyunda yarattığı tesir, İngiliz bakanlar üzerinde önemli bir baskı oluşturuyor. Adalet Bakanı Shabana Mahmood ve Sıhhat Bakanı Wes Streeting üzere isimler, son günlerde Filistin’in devlet olarak tanınması gerektiğini açıkça söz etmeye başladı.
Ancak bu açıklamaların birçok analiste nazaran daha çok sembolik. Yardım uçuşları ve insani dayanak vaatleri, mevcut şartlarda hem geç hem de yetersiz görülüyor. İngiltere hükümeti, Mısır ve Katar’ın arabuluculuğuyla ateşkes görüşmelerini yine canlandırmayı hedefliyor. Trump’ın da bu süreçte ne çeşit bir durum alacağı merak konusu. Başkanlık devrinde Orta Doğu için “24 saat içinde çözerim” telaffuzunu öne süren Trump’ın, şimdiye kadar rastgele bir somut adım atmamış olması dikkat çekiyor.
Öte yandan Starmer ile yapılan görüşmelerde yakın vakitte imzalanan ticaret mutabakatının da gündeme gelmesi bekleniyor. Trump’ın, Starmer hakkında “iyi bir adam, beni mutabakata ikna etti” demesi, görüşmelerin ticaret alanında daha ölçülü geçeceği tarafında yorumlanıyor.
Doktor Grevleri ve İç Siyasette Gerilim
İngiltere iç siyasetinde Trump’ın ziyareti kadar gündemi meşgul eden bir öbür husus da genç hekimlerin (junior doctors) planladığı grevler. Sağlık Bakanlığı ile doktorlar arasındaki görüşmelerin sonuçsuz kalması ve fiyat artışı taleplerinin karşılanmaması, sendikaları grev kararına itti. Grevlerin kamuya maliyeti, bir evvelki periyotta 1.5 milyar pound olarak hesaplanmıştı ve yeni grevler bu yükü artırma potansiyeline sahip.
Bakan Wes Streeting’in, doktorların maaş dışındaki taleplerini karşılamak için imtihan fiyatlarının düşürülmesinden öğrenci finansmanına kadar çeşitli alternatifleri masaya getirdiği belirtiliyor. Lakin son müzakerelerde maaş konusunun dolaylı halde ele alınması, hükümetin “iyi niyetli yaklaştık” telaffuzuna yer hazırlıyor. Sendikanın grev kararı ise bu yaklaşımın yetersiz bulunduğunu ortaya koyuyor.
Bakanlık etrafında konuşulanlara nazaran, grev kararının hem müzakere iştahını hem de tahlil kapasitesini düşürdüğü söz ediliyor. Kamuoyunda bu grevlerin tesiri büyük olurken, hükümetin kriz idaresinde başarılı olup olmayacağı önümüzdeki haftalarda netlik kazanacak.
Yeni Golf Alanı Açılışı ve Çevresel Tepkiler
Trump’ın ziyaretinin bir başka nedeni, Aberdeener bölgesinde açılan yeni golf alanının tanıtımı. Lakin bu açılış, beraberinde önemli çevresel korkuları da gündeme taşıdı. Doğal hayat alanlarının tahribatı ve mahallî ekosisteme ziyan verildiği tarafındaki argümanlar, çevreci kümeler tarafından yüksek sesle lisana getiriliyor.
Bölgedeki birtakım halk kümeleri da bu tıp büyük çaplı inşaat projelerinin, bilhassa tabiat müdafaa alanlarına yakın konumlandığında, uzun vadeli tesirlerini sorguluyor. Trump ailesinin daha evvel de İskoçya’da sahip olduğu golf alanlarıyla emsal tartışmalar yaşadığı biliniyor. Bu bağlamda, yeni açılan saha sırf bir spor alanı değil, birebir vakitte siyasi ve çevresel bir sembole dönüşmüş durumda.
Güvenlik Maliyeti ve Kamusal Tepki
Trump’ın özel ziyareti, güvenlik tedbirleri açısından da geniş çaplı bir hazırlığı gerektirdi. Yaklaşık 5.000 polisin misyon yapacağı varsayım edilen tertibin, İngiliz vergi mükelleflerine milyonlarca pounda mal olacağı söz ediliyor. Üstelik bu maliyetin sırf İngiltere tarafıyla sonlu kalmayacağı, ABD’nin de bu ziyaretten dolayı yaklaşık 9.7 milyon dolarlık bir harcama yaptığı sav ediliyor.
Bu durum, kamuoyunda bilhassa Demokrat etraflarda büyük tenkitlere neden oldu. Trump’ın geçmişte Lider Obama’yı golf tatilleri nedeniyle sıkça eleştirmesi hatırlatılırken, kendi başkanlığı devrinde ailesine ilişkin golf alanlarına yaptığı ziyaretlerin Obama’dan daha fazla olduğu lisana getiriliyor. Ayrıyeten Trump’ın bu alanları resmi ziyaretler aracılığıyla tanıtmasının etik boyutu da ağır biçimde tartışılıyor.
Çıkar Çatışmaları ve Etik Tartışmalar
Trump’ın başkanlık vazifesini resmi olarak bırakmasının akabinde aile şirketiyle olan bağlarının yasal olarak koparıldığı belirtilse de, oğlunun şirketi yönetmeye devam etmesi “çıkar çatışması” tartışmalarını yine gündeme getirdi. Eski liderin soyadını taşıyan işletmelerin, kamu vazifeleriyle direkt yahut dolaylı halde tanıtımının yapılması, etik ve siyasi açıdan eleştiriliyor.
Washington merkezli bir etik izleme kuruluşu olan CREW (Citizens for Responsibility and Ethics in Washington), Trump’ın başkanlığının ikinci devrinde kendi mülklerini tanıtım oranının %78 arttığını ve kendi işletmelerini ziyaret oranının da %32 yükseldiğini raporladı. Bu durum, Trump’ın kamusal vazifelerinden ferdî maddi çıkar elde ettiği istikametindeki argümanları güçlendirdi.
Ethan Beerman isimli hukuk profesörü ve siyasi yorumcu, bu durumun telaş verici olduğunu belirterek, bir liderin ekonomik çıkarlarının kamu vazifesinden büsbütün ayrılması gerektiğini vurguladı. Beerman, liderlerin sırf tesirlerinden büsbütün arınmış finansal yatırımlara sahip olmaları gerektiğini söz ederek, mevcut durumun demokratik normlarla bağdaşmadığını lisana getirdi.
Sonuç: Gerginlikler, Belirsizlikler ve Beklentiler
Trump’ın İskoçya ziyareti, Avrupa ve İngiltere siyasetinde birçok başlığın iç içe geçtiği, sembollerle dolu, lakin somut sonuçlar açısından belirsizliklerin hâkim olduğu bir periyoda denk geliyor. Gerek göç ve ticaret üzere yapısal sorunlardaki sert çıkışları, gerekse Avrupa’daki başkanlarla kurduğu uzaklıklı ve vakit zaman alaycı bağlar, önümüzdeki haftalarda diplomatik arenada dalgalanmalara neden olabilir.
İngiltere’de ise hem sıhhat sistemindeki kriz hem de yeni sol hareketin Emekçi Partisi’ne yaratabileceği tehdit, ülke siyasetinin çok istikametli baskı altında olduğunu gösteriyor. Tüm bu gelişmelerin ortak noktası ise şimdilik bir tahlilden çok, karmaşık bir siyasi denklem yaratmaları. Trump’ın temasları bu denklemi nasıl etkileyecek, vakit gösterecek.
