ANALİZ: Neden Artık Kimse Çalışmak İstemiyor?

“Kimse Çalışmak İstemiyor” Algısının Gerisindeki Gerçekler

Son yıllarda iş dünyasında sıkça duyulan bir şikâyet var: “Kimse artık çalışmak istemiyor.” Bu tabir, bilhassa genç nesillere yönelik bir tenkit olarak sık sık gündeme geliyor. Fakat sayılar, hayat şartları ve işyerlerindeki kültürel değişimler, bu telaffuzun gerisinde daha derin sebepler bulunduğunu gösteriyor. Çalışanların motivasyon kaybı sadece ferdî isteksizlikten değil, yapısal problemlerden ve ekonomik gerçeklerden kaynaklanıyor.

Çalışmanın Karşılığı Azaldı

Uzun yıllar boyunca toplumlarda hâkim olan anlayış, “çok çalışanın karşılığını alacağı” istikametindeydi. 20. yüzyılın ortalarında iş gücü verimliliği arttıkça fiyatlar de paralel halde yükseliyor, emek direkt ödüllendiriliyordu. Lakin 1979’dan itibaren bu istikrar bozuldu. Çalışanlar her zamankinden daha üretken hale gelirken, gelir artışları tıpkı oranda yükselmedi.

Bugün birçok çalışan, uzun mesailer, hafta sonu e-postaları ve daima yoğunluk karşılığında, mesleğinde hak ettiği ilerlemeyi göremiyor. Terfi ve maaş artışları, birçok vakit performanstan çok şahsî bağlar ve yöneticilerin tercihleriyle belirleniyor. Bu da, bilhassa genç jenerasyonlarda, “emek artık bedel görmüyor” fikrini güçlendiriyor.

Toksik İş Ortamlarının Yükselişi

Çalışma hayatını zorlaştıran bir öbür öge ise olumsuz işyeri kültürü. Araştırmalar, çalışanların büyük kısmının en az bir kere toksik bir iş ortamına maruz kaldığını ortaya koyuyor. Uzun saatler, karşılıksız fazla mesailer, mobbing ya da yöneticilerin çok beklentileri, çalışanlarda derin bir tükenmişlik duygusu yaratıyor.

Tükenmişlik, yalnızca motivasyon kaybıyla hudutlu kalmıyor; fizikî sıhhat üzerinde de tesirli oluyor. Uzun vadeli gerilim, çalışanların bağışıklık sistemini zayıflatıyor ve çeşitli hastalıklara yol açıyor. Birçok kişi, bir noktada vücudunun adeta kendisini “zorla durdurduğunu” söz ediyor. Bu durum, iş dünyasında görünmeyen ancak çok önemli bir maliyet ögesi olarak öne çıkıyor.

Gelirin Yükselmesine Karşın Geçim Zorluğu

Kâğıt üzerinde maaşlar yükselmiş üzere görünse de, ömür maliyetleri karşısında bu artışın manası giderek azalıyor. Geçmişte tek maaşla bir ailenin temel muhtaçlıklarını karşılaması mümkünken, günümüzde benzeri standartları sağlamak için çok daha uzun mühlet çalışmak gerekiyor.

1980’lerde bir çalışanın yıllık 30 haftalık emeğiyle karşılayabildiği temel harcamalar, günümüzde 50 haftayı aşan bir süreyi kapsıyor. Eğitim, sıhhat, ulaşım ve barınma üzere zarurî kalemlerin süratle değerlenmesi, çalışanların gelirlerini eritiyor. Bilhassa genç jenerasyonlar, evvelki jenerasyonlara kıyasla mesken sahibi olma yahut borçsuz yaşama üzere maksatlara ulaşmakta büyük zorluk çekiyor.

Mücadele Sistemleri ve Çıkış Yolları

Çalışanların karşı karşıya kaldığı bu tabloya karşın, ferdî seviyede atılabilecek birtakım adımlar mevcut. Bunların başında finansal esneklik kazanmak geliyor. Ferdî bir acil durum fonu oluşturmak, iş kaybı yahut ani masraflar karşısında teminat sağlıyor. En az altı aylık harcamaları karşılayacak bir birikim, çalışanın işine karşı bakış açısını değiştiriyor ve bağımlılığı azaltıyor.

Bunun yanı sıra, gelir artırma yolları da değer kazanıyor. Çalışanlar, iş yerinde elde ettikleri muvaffakiyetleri nizamlı olarak kaydederek performans görüşmelerinde ellerini güçlendirebiliyor. Ayrıyeten ek iş yahut yan gelir kaynakları yaratmak, bütçeye esneklik katıyor. Günümüzde bilhassa gençler ortasında hür çalışma, girişimcilik yahut dijital platformlar üzerinden gelir elde etme eğilimi giderek yaygınlaşıyor.

Tükenmişliğe Karşı Ferdî Önlemler

Sadece maddi garanti değil, tıpkı vakitte ferdî sonların korunması da uzun vadede motivasyon için hayati değer taşıyor. Çalışanların kendi özel vakitlerini “toplantı gibi” takvimlerine eklemesi, iş-özel hayat istikrarını sağlamak için tesirli bir sistem. İşe vaktinde başlamak ve bitirmek, fazla mesaiyi istisna haline getirmek de tükenmişliği önleyen kolay fakat tesirli alışkanlıklar ortasında.

Ayrıca yıllık müsaadeleri yahut hastalık günlerini kullanmaktan çekinmemek gerekiyor. Bu hakların kullanılmaması, iş yerinde verimliliği artırmak yerine tam bilakis, uzun vadede üretkenliği azaltıyor. Çalışanların, üstlendikleri vazifeleri şuurlu formda sonlandırması, üzerlerine fazladan yük bindirilmesini engelliyor.