ANALİZ: Japonya’nın Demografik Krizi Derinleşiyor
Japonya’nın Demografik Krizi Derinleşiyor: Tahlil Yolu Görünmüyor mu?
Japonya, tarihinin en önemli demografik kriziyle karşı karşıya. Son açıklanan resmi bilgiler, 2024 yılında ülke nüfusunun 900 binden fazla azaldığını gösteriyor. Bu sayı, bugüne kadar kaydedilen en büyük yıllık düşüş oldu. Doğum oranları rekor düzeyde düşük seyrederken, ölümlerin sayısı da tarihi tepeye ulaşmış durumda. Nüfusun süratle yaşlanması, toplumsal güvenlik sisteminden iş gücü piyasasına kadar birçok alanda büyük bir baskı oluşturuyor.
Nüfusun Azalışı ve “2025 Sorunu”
Japonya’da 2024 yılında sadece 688 bin bebek dünyaya geldi. Bu, gerisi gerisine 17 yıldır devam eden doğum oranı düşüşünün yeni bir halkası oldu. Tıpkı yıl yaklaşık 1,6 milyon kişi hayatını kaybetti. Münasebetiyle nüfusun doğal artışı yerini süratli bir düşüşe bırakmış durumda. 2025 yılı ise demografik açıdan kritik bir eşik olarak görülüyor. Zira yaklaşık 8 milyon şahıstan oluşan “baby boomer” nesli bu yıl prestijiyle 75 yaş ve üzerine ulaşıyor. Bu durum, sıhhat ve emeklilik harcamalarının süratle artmasına yol açarken, çalışma çağındaki nüfusun daralması bütçeler üzerinde daha da ağır bir yük oluşturuyor.
Hükümetin 2018 yılında yaptığı projeksiyonlara nazaran, toplumsal güvenlik masraflarının 2040 yılına kadar yüzde 60 artması bekleniyor. 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfus içindeki hissesi şimdiden yüzde 30’a yaklaşmış durumda. Öte yandan 15-64 yaş ortasındaki çalışma çağındaki nüfus, 1995’ten bu yana her yıl azalmaya devam ediyor.
Çocuk Teşvik Paketleri Sonuç Vermiyor
Japonya hükümetleri, uzun yıllardır doğum oranlarını artırmaya yönelik farklı programlar uygulasa da kalıcı bir muvaffakiyet sağlanamadı. Eski başbakan Şinzo Abe periyodunda kreş takviyesi, bayanların iş gücüne iştirakini artırmaya yönelik düzenlemeler ve bakım hizmetlerinde kolaylıklar devreye alınmıştı. Lakin bu adımlar, ailelerin daha fazla çocuk sahibi olmasına gereğince katkı sağlamadı.
2023 yılında devrin başbakanı Fumio Kişida, yıllık çocuk bakım bütçesini 3,5 trilyon yene yükseltti. Akabinde 2024’te parlamentodan geçen yasa ile 2026’dan itibaren yürürlüğe girecek yeni bir fon oluşturuldu. Bu fon, 2028’e kadar 1 trilyon yene çıkarılacak ve ailelere daha kapsamlı yardımlar sağlanacak.
Yasa kapsamında üçüncü ve sonraki çocuklar için aylık ödenekler iki katına çıkarılırken, çocuk takviyesinin kapsamı 15 yaşından 18 yaşına kadar genişletildi. Gelir hududu da kaldırılarak tüm aileler bu yardımlardan yararlanabilir hale getirildi. Bununla birlikte, evlilik oranlarının düşmesi, ağır çalışma temposu ve klâsik aile yapısına dair toplumsal baskılar, doğum oranlarının artmasını engelliyor. Japonya’da evlilik dışı doğum oranı yalnızca yüzde 2,4 düzeyinde, bu da Batı ülkeleriyle kıyaslandığında son derece düşük bir oran.
Göçmen İş Gücü ve Yeni Politikalar
Doğum oranlarının toparlanmaması, iş gücü açığını kapatmak için öbür tahlilleri gündeme getiriyor. Bunların başında göçmen iş gücü geliyor. Japonya, tarihi olarak kapalı bir göçmenlik siyaseti izlese de son yıllarda bu durum değişmeye başladı.
2019 yılında başlatılan “Özel Maharet Çalışan” vizesi ile 12 bölümde yabancı personellere 5 yıl mühletle çalışma müsaadesi verildi. 2023’te yürürlüğe giren ikinci etap vize düzenlemesiyle ise göçmen emekçilerin ailelerini yanlarında getirmesi mümkün hale geldi. Üstelik bu vize sınırsız yenilenebiliyor ve kalıcı oturum hakkı sağlayabiliyor. 2024’te uygulama daha da genişletildi ve hizmet kesimi dahil 9 yeni alanda yabancı çalışanlara kapılar açıldı.
Güncel datalara nazaran, Japonya’daki 3,68 milyon yabancı nüfus, kayıtların tutulmaya başlandığı 2012’den bu yana en yüksek düzeye ulaşmış durumda. Göçmenlerin büyük kısmını Vietnamlı ve Endonezyalı personeller oluşturuyor.
Siyasette Yükselen Milliyetçilik
Artan göçmen nüfusu, ülkedeki siyasi istikrarları de etkiliyor. Geçtiğimiz ay yapılan seçimlerde, göç zıddı ve çok milliyetçi söylemleriyle bilinen Sansito Partisi oyların yüzde 12,6’sını alarak üçüncü büyük parti pozisyonuna yükseldi. Bu sonuç, kamuoyunda göçmen siyasetlerine karşı artan reaksiyonun bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.
Parti, yabancıların Japonya’da toprak satın almasının zorlaştırılmasını, göçmenlere oy hakkı verilmemesini ve yabancı emekçi girişlerinin sonlandırılmasını savunuyor. Ayrıyeten bayanların iş hayatına iştirakini eleştiren, klasik aile yapısını öne çıkaran bir siyaset çizgisi benimsiyor. Bu telaffuzlar, bilhassa toplumsal medyada yanlış bilgilerle desteklenerek geniş kesitlere ulaştı.
Ancak uzmanlara nazaran, Japonya’nın düşen nüfusu karşısında yüksek göçmen iş gücü girişinden vazgeçmesi mümkün görünmüyor. Ülkenin yaşlanan nüfus yapısı ve iş gücü açığı, yabancı çalışanlara bağımlılığı artırıyor. Münasebetiyle milliyetçi talepler ile ekonomik gerçekler ortasındaki tansiyon daha da derinleşebilir.
Gelecek Senaryoları
Japonya’nın demografik krizi, sırf ülke içi siyasetlerle çözülemeyecek kadar derinleşmiş durumda. Çocuk teşvikleri kısa vadede olumlu tesir yaratabilir, lakin doğum oranlarında esaslı bir değişim yaratması beklenmiyor. Uzmanlar, göçmen iş gücünün sistematik biçimde artırılmasının kaçınılmaz olduğunu düşünüyor.
Bununla birlikte, toplumsal algı ve kültürel normlar bu sürecin en büyük pürüzü. Yabancı personellerin kalıcı olarak topluma entegre edilmesi, sadece ekonomik değil tıpkı vakitte toplumsal bir ahenk süreci gerektiriyor. Japonya, bu noktada daha kapsayıcı bir yaklaşım benimsemediği takdirde hem iş gücü açığını kapatmakta zorlanacak hem de siyasi kutuplaşma derinleşecektir.
Kaçınılmaz Dönüşüm
Japonya, süratle yaşlanan nüfusu ve düşen doğum oranlarıyla büyük bir toplumsal dönüşümün eşiğinde. Önümüzdeki yıllarda sıhhat harcamaları ve emeklilik ödemeleri rekor düzeylere çıkarken, üretken nüfus daralmaya devam edecek. Çocuk teşvikleri yetersiz kalırken, göçmen iş gücüne duyulan gereksinim daha bariz hale gelecek.
Demografik krizin çözülebilir olup olmadığı sorusu, aslında Japonya’nın toplum olarak ne kadar süratli adapte olabileceğine bağlı. Ekonomik gerçekler, göçmen iş gücünün artık sadece bir seçenek değil, mecburilik olduğunu gösteriyor. Fakat siyasette yükselen milliyetçi telaffuzlar, bu zorunluluğun kabulünü geciktiriyor. Önümüzdeki periyotta Japonya’nın atacağı adımlar, sırf Asya için değil, global iktisat için de belirleyici olacak.
