ANALİZ: AB ve Çin Arasında Ticaret Savaşı

Avrupa Birliği ile Çin ortasındaki ticari münasebetler son periyotta giderek daha da gerginleşirken, taraflar karşılıklı bağımlılıklarını azaltmaya çalışıyor. Pekin’de gerçekleştirilen son üst seviye tepe, ticaret açığı, devlet sübvansiyonları, piyasa erişimi ve jeopolitik tansiyonlar üzere birçok başlığın gölgesinde yapıldı. Avrupa Komisyonu’nun “risk azaltma” stratejisi ile Çin’in ihracatlarını çeşitlendirme gayretleri, alakaların yine şekillenmekte olduğunu gösteriyor.

Ticaret Açığı Büyüyor, Tasalar Derinleşiyor

Çin’in Avrupa Birliği ile olan dış ticaret fazlası 300 milyar dolara ulaşmış durumda. Bu dengesizlik uzun müddettir Brüksel’in temel kaygı kaynaklarından biri olarak öne çıkıyor. 2023 yılında Avrupa Komitesi Başkanı’nın “de-risking” stratejisini duyurmasının akabinde, AB tarafı Çin’e olan ekonomik bağımlılığı azaltmayı hedefleyen adımlar atmaya başladı. Bu strateji, yalnızca ekonomik bağımlılığı azaltmayı değil, tıpkı vakitte ulusal güvenlik risklerine karşı daha şuurlu siyasetler geliştirmeyi de amaçlıyor.

Ancak 2023-2024 datalarına bakıldığında, ticaret açığının tekrar büyümeye başladığı görülüyor. Bu durum, alınan tedbirlerin şimdi tesirli sonuçlar doğurmadığını ortaya koyuyor. Üstelik bu yalnızca niceliksel bir sorun değil. Çin’in üretim yapısında meydana gelen değişimle birlikte, Avrupa’nın güçlü olduğu yüksek katma kıymetli bölümlerde de Çin rekabeti hissedilmeye başlandı.

Aşırı Kapasite Sorunu: Fiyat Savaşları ve Sübvansiyonlar

Çin’in birçok kesimde iç tüketimden fazla üretim yapması, bu eserlerin dış pazarlara yönelmesine neden oluyor. Bilhassa elektrikli araçlar ve güneş panelleri üzere stratejik kesimlerde, Çinli firmaların uyguladığı fiyat düşürme siyasetleri dikkat çekiyor. Çin hükümeti, birtakım firmaları fiyatları çok düşürdükleri için uyarırken, bu eserler hâlâ Avrupa’daki benzerlerine nazaran çok daha düşük maliyetlerle sunuluyor. Bu durum, Avrupalı üreticilerin rekabet gücünü önemli halde zayıflatıyor.

Bu fiyat farklılıklarının temelinde sadece arz fazlası değil, tıpkı vakitte merkezi ve lokal seviyede uygulanan devlet sübvansiyonları da yer alıyor. Çin’de merkezi hükümetin yanı sıra mahallî idarelerin de birebir dallara takviye vermesi, sektörel çok üretimi daha da körüklüyor. Çinli üreticiler, mahallî tüketimin sonlu olması nedeniyle büyük oranda ihracata bağımlı hale gelmiş durumda.

AB’nin Müdahale Adımları ve Sınırlı Etkisi

Avrupa Birliği, Çin kaynaklı fiyat dengesizliklerine karşı çeşitli tedbirler almaya başladı. Elektrikli araçlara uygulanan gümrük vergileri ve tıbbi ekipman ithalatındaki kısıtlamalar bu tedbirler ortasında yer alıyor. Lakin bu siyasetlerin Çin iktisadına yahut şirketlerine direkt ziyan vermeyi hedeflemediği belirtiliyor. Temel maksat, Avrupalı şirketlerin de Çinli rakipleriyle eşit şartlarda rekabet edebileceği bir ortam oluşturmak.

Şu ana kadar bu siyasetlerin tesirinin sonlu kaldığı gözlemleniyor. Bilhassa elektrikli araçlar kesiminde Çin’in hakimiyetine karşı somut bir ilerleme kaydedilmiş değil. Ayrıyeten Avrupa’nın, ortak pazar gücünü Çin’e karşı aktif halde kullanma konusunda siyasi manada gereğince istekli davranmadığı değerlendirmesi yapılıyor.

Jeopolitik Gerginlikler ve Karşılıklı İnanç Eksikliği

AB-Çin ilgilerindeki gerginlik yalnızca iktisatla sınırlı değil. Avrupa Birliği, Çin’i Rusya’nın savaş iktisadını dolaylı olarak desteklemekle suçlarken, Pekin bu suçlamaları ikili münasebetlerde ciddiye almıyor. Çin, bu tıp hususları Avrupa’yla değil, daha çok ABD ile değerlendirmeye açık olduğunu ima ediyor. Pekin, AB’nin ikili alakalarda bu cins jeopolitik hususları gündeme getirmesini müdahale olarak pahalandırıyor.

Bununla birlikte, Avrupa tarafının Çin’e olan bağımlılığı sürüyor. Birçok üye ülke ve Avrupalı şirket, Çin pazarında bulunmayı stratejik olarak önemsiyor. Bu durum, AB’nin Çin’e karşı daha sert siyasetler izlemesini zorlaştırıyor.

Çin tarafı da Avrupa pazarını kaybetmek istemese de, ihracatlarını çeşitlendirme uğraşıyla gelişmekte olan ülkelere yönelmeye başladı. Çin, AB pazarına yönelik potansiyel kayıpları telafi etmek için alternatif ihracat kanalları yaratma stratejisini sürdürüyor.

İş Birliği Alanı: İklim Değişikliği Mücadelesi

Tüm bu tansiyonların gölgesinde, AB ile Çin arasında iş birliği yapılabilecek ender alanlardan biri olarak iklim değişikliği öne çıkıyor. Her iki taraf da iç kamuoylarına karşı iklim mevzularında hassasiyet sergilerken, yeşil dönüşüm sürecinde iş birliği potansiyeli olduğunu belirtiyor. Lakin bu alan da büsbütün pürüzsüz değil.

Avrupa’nın yeşil teknolojiye geçiş sürecinde gereksinim duyduğu birçok ekipman ve teknoloji Çin’den temin ediliyor. Bu durum, data transferi ve ulusal güvenlik kaygıları yaratıyor. Böylece iklim iş birliği potansiyeli bile jeopolitik ve stratejik telaşlarla hudutlu kalıyor.

Denge Arayışı Devam Ediyor

AB ile Çin ortasındaki ticaret bağlantılarında temel sorun, yapısal bir dengesizliğin varlığı ve bu dengesizliğin stratejik sektörlere yayılması. Avrupa Birliği, ticari bağları dengelemeye çalışırken bir yandan da Çin’in ekonomik ataklarına karşılık vermek zorunda kalıyor. Lakin Çin, iç piyasadaki zayıf tüketimi telafi etmek için ihracata yönelmeye devam ettikçe, AB’li üreticilerin rekabet talihi azalıyor.

Taraflar, ortak açıklamalar ve doruklarla bağlantıları güzelleştirme bildirisi verse de, mevcut bilgiler ve siyasetler ışığında bu güzelleşmenin kısa vadede sonlu kalacağı öngörülüyor. İklim krizi üzere küresel meselelerde iş birliği mümkün görünse de, karşılıklı güvensizlik ve stratejik çekinceler, bu potansiyelin tam olarak değerlendirilebilmesini engelliyor. Avrupa ile Çin ortasındaki ekonomik rekabetin, daha karmaşık ve çok katmanlı bir yapıya bürünerek devam etmesi bekleniyor.