Amerika’nın Yeni Tarifeleri ve Gelişmekte Olan Ülkeler
Amerika’nın Yeni Tarifeleri ve Gelişmekte Olan Ülkeler
Jayati Ghosh tarafından Project Syndicate için hazırlanan yazının Türkçe çevirisidir.
Özet: ABD, Çin ile olan ticaret savaşını kazanamaz! Olan gelişmekte olan ülkelere olur.
ABD Başkanı Donald Trump’ın kapsamlı gümrük vergileri ekonomik kaosa yol açarak pay senedi ve tahvil piyasalarını altüst etti ve bilhassa ABD’ye yapılan ihracata büyük ölçüde bağımlı olan düşük gelirli ülkelerde olmak üzere tüm dünyada paniği tetikledi. Sonuçta, gelişmekte olan ülkelerin sürecin tüm yükünü çekeceği bir süreç başlamış gibi görünüyor.
ABD Başkanı Trump’ın %145’e çıkardığı Çin’den ithal edilen mallar hariç olmak üzere “karşılıklı” gümrük vergilerinin birçoklarına 90 günlük bir “duraklama” getirdiğini birdenbire duyurması piyasaları yatıştırmadı. Kimi milyarderler ve yandaşları Trump’ın ani siyaset değişikliği öncesinde toplumsal medya paylaşımlarını yanlışsız yorumlayarak köşeyi dönmüş olsa da, gümrük vergilerinin global ticaret ve finans alanında yol açtığı aksaklıklar önemli riskler oluşturmaya devam ediyor.
Ayrıca, birtakım tarifelerdeki duraklamaya karşın, çelik, alüminyum, araba ve araba modülleri için %25’lik kesime özel tarifelerle birlikte tüm ABD ithalatına uygulanan %10’luk üniversal tarife yürürlükte kalmaya devam etmektedir. Akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve öteki elektronik aygıtlar için yeni muafiyetler kelam konusu olsa da Trump ilaç, yarı iletkenler, bakır ve kereste için de yeni gümrük vergileri tehdidinde bulundu. Süreç bir bütün olarak ele alındığında ithal malların bulunabilirliğini azaltacak, ABD’li tüketiciler için fiyatları yükseltecek ve ihracatçı ülkelere yüksek maliyetler yükleyecektir.
Ancak sonuçta her bir ülkeye uygulanacak gümrük vergileri, ABD’nin gelecekteki müzakerelerine bağlı olacaktır. Trump yabancı önderleri küçümsediğini aslında açıkça ortaya koymuş, birçoğunun tarifeleri aksine çevirmek için “her şeyi yapmaya” hazır olduğunu söyleyerek övünmüştü. Sonuç olarak, Trump’ın gümrük vergilerinin kesin kapsamı belirsizliğini koruyor.
En değerlisi de Trump’ın Çin’den ithal edilen mallara uyguladığı son gümrük vergisi artışı, Çin-Amerikan ticaret savaşının tırmanacağına işaret ediyor. Çin’in kendi gümrük vergilerini yükseltmesinin akabinde kısasa kısas niteliğinde olan %145’lik artış büyük ölçüde semboliktir çünkü bir evvelki %104’lük oran zati Çin’den yapılan ithalatın birçoklarını ticari olarak sürdürülemez hale getirmişti. Bu açıkca “Çin ile ticareti durdurma” dır.
Bunun ABD’li tüketiciler ve Çin’den gelen girdilere bağımlı yerli üreticiler üzerindeki tesirleri çok derin. Trump’ın Çin’e ilişkin fabrikalardan gelen mallara – üçüncü ülkeler üzerinden yönlendirilse bile – açıkça güvensizlik duyması, ABD pazarına erişimi sürdürmeyi uman hükümetleri alternatif kaynak ve üretim seçenekleri için çabalamaya zorladı. Bu tıp değişimlerin yalnızca beklentisi bile global tedarik zincirlerini önemli halde sekteye uğratmış durumdadır.
Belirsizlik her vakit ekonomik faaliyetler için değerli bir caydırıcı öge olmuştur ve Trump idaresinin siyasetlerinin öngörülemezliği – sistemsiz karar alma, ani geri dönüşler ve bir varmış bir yokmuş açıklamaları ile barizleşen – standart risk modellerini kullanarak gelecekteki gelişmeleri iddia etmeyi neredeyse imkansız hale getirmiştir. Trump’ın Hindistan Başbakanı Narendra Modi üzere öbür “sert mizaçlı başkanları” anımsatan şok ve şaşırtma taktiklerini tercih etmesi sorunu daha da derinleştiriyor.
Artan belirsizlik kaçınılmaz olarak yatırımları caydıracak, işletmeler yeni projeleri rafa kaldıracak ve olayların nasıl gelişeceğini görmeyi beklerken planlanan genişlemeleri erteleyecektir. Bunu takip eden yavaşlama, Trump’ın gümrük vergilerinin direkt ekonomik tesirinin çok ötesine uzanan sonuçlarıyla ABD büyümesi ve istihdamı üzerinde ağır bir yük oluşturabilir.
ABD, Çin ile olan ticaret savaşını kazanamaz. Çin hükümeti bunu açıkça biliyor ve uzun vadeli bir oyun oynuyor. İki harika gücün ekonomik yıpratma savaşı her an büyük bir finansal krize ve hatta askeri bir çatışmaya dönüşebilir.
Uzun vakittir dünyanın en inançlı varlığı olarak kabul edilen ABD Hazine bonolarına olan talebin azalması, Amerika’nın ekonomik liderliğine olan itimadın azaldığına işaret ediyor. Dahası, ABD pay senetleri, tahvilleri ve dolarındaki eşzamanlı düşüş, yüksek hacimli finansal süreçler için tercih edilen araç olmaya devam etse bile, ABD Hazine tahvillerinin varlık fiyatları için global bir ölçüt olarak hizmet etme kabiliyetine ait artan kuşkulara işaret ediyor.
ABD iktisadı elbet ziyan görecek, fakat en ağır yük gelişmekte olan dünyaya yüklenecektir. İptal edilen ya da ertelenen ihracat siparişleri şimdiden üretimi baltalıyor ve işsizliği körüklüyor. Bu ortada finansal dalgalanma, Trump’ın gümrük vergilerinin tam tesiri hissedilmeden çok evvel ekonomik istikrarı tehdit ediyor.
Bu gelişmeler, başta düşük ve orta gelirli ekonomiler olmak üzere, gelişmekte olan ülkelerin devlet tahvillerinin getiri farklarına şimdiden yansımış durumda. Gelişmekte olan ülkelerin dolar cinsinden borçlanma kıymetleri 9 Nisan’a kadar geçen bir aylık müddette ortalama %2,9 oranında düşerken, ortalama getiri %7,4’e yükseldi. Maldivler, Sri Lanka, Gabon ve Zambiya üzere borç derdi çeken ülkelerin devlet tahvilleri %10’dan fazla bedel kaybetti.
Ne yazık ki gelişmekte olan ülkeler bu cins finansal ve ekonomik çalkantılara ziyadesiyle aşinadır. Birçoğu on yıllardır para ünitesinin bedel kaybetmesi, borçlanma maliyetlerinin artması, kamu maliyesinin zorlanması, mecburî harcama kesintileri ve yatırım ile özel kesim faaliyetlerini kısıtlayan iç piyasa istikrarsızlığı döngüsüne hapsolmuş durumdadırlar.
Gelişmekte olan ekonomiler için çıkarılacak dersler açıktır. Yalnızca globalleşmiş ticaret altüst olmakla kalmıyor, tıpkı vakitte finansal globalleşme, kalkınma maksatlarını desteklemek için istikrarlı, uzun vadeli finansman arayan ülkeler için daha da az cazip hale gelmektedir.
Trump, kendi görüşüne nazaran başka ülkelerin ABD’den faydalanmasına müsaade veren global ekonomik nizamı yıkmaya kararlı. Buna karşılık, gelişmekte olan birçok iktisat, artık kendi çıkarlarına hizmet etmeyen eşitsiz bir sisteme iştiraklerini ve tabiiyetlerini yine gözden geçirmeye başlayacaktır. Lakin muteber bir alternatif şekillenene kadar önümüzdeki yol tehlikeli olmaya devam edecektir.
📌 ABD – ÇİN TİCARET SAVAŞI:
- ABD Başkanı Trump, Çin ve öteki ülkelere karşı uyguladığı yüksek gümrük vergileriyle global iktisatta kaos yarattı.
- Ticaret savaşları ve politik belirsizlik, yatırımları durma noktasına getirerek dünya genelinde ekonomik yavaşlamaya neden oldu.
- Çin’in karşılık vermesiyle tırmanan ticaret savaşı, bilhassa global tedarik zincirlerini önemli formda etkiledi.
- Gelişmekte olan ülkeler, artan borç maliyetleri ve finansal dalgalanmalarla birlikte en ağır faturası ödeyen taraf pozisyonuna düştü.
- Trump’ın izlediği müdafaacı siyaset, globalleşmeye dayalı ekonomik sisteme itimadı zedeleyerek yeni ittifak ve stratejiler arayışını başlattı.
