Ümit Akçay: ”Enflasyon Düşüyor” Demek, Alım Gücü Artıyor Demek Değil”
PARA ANALİZ- Para Tahlil / Bi Ekonomi’ de Dr. Berna Can’a konuk olan Doç. Dr. Ümit Akçay, TÜİK’in açıkladığı enflasyon bilgilerinden taban fiyata, kiralardaki artıştan muhalefetin tavrına kadar geniş bir yelpazede Türkiye iktisadının gerçek tablosunu kıymetlendirdi.
Akçay, ‘Enflasyonla uğraşın faturasını halk ödüyor’ diyerek, uygulanan iktisat siyasetlerinin bedelinin sabit gelirli vatandaşlara çıkarıldığını vurguladı.
Ekonomideki baskılayıcı siyasetlere karşın hissedilen pahalılığın sürat kesmediğini lisana getiren Akçay, 2025’in “en güçlü yıl” olacağını söyledi. Muhalefetin mevcut krizi siyasi bir fırsata çeviremediğini belirten Akçay, hem iktidara hem muhalefete yönelik tenkitlerini somut bilgiler ve siyasi okumalarla ortaya koydu.
Doç. Dr. Ümit Akçay, TÜİK’in %35,05 olarak açıkladığı yıllık enflasyon verisinin halkın hissettiği enflasyonla örtüşmediğini vurguladı. Ona nazaran bu fark, sadece istatistiksel metotlara değil, tıpkı vakitte toplumsal sınıflar ortası hayat maliyeti farklılıklarına dayanıyor. “Bir ülkede enflasyonun sadece ortalaması açıklanır lakin bu ortalama, gelir kümelerinin gerçekliğini gizleyebilir. Örneğin, düşük gelir kümesindeki bir vatandaş maaşının büyük kısmını besine, kiraya ve ulaşıma harcıyor. Bu kalemlerdeki artış ise ortalamanın çok üstünde.”
Akçay, DİSK’in nizamlı olarak yayınladığı raporları örnek vererek besin harcamalarının fakir kesimde toplam harcamanın %30’una kadar çıktığını belirtiyor. Meğer varlıklı kesimde bu oran %12 civarında.
“Enflasyon Düşüyor” Demek, Alım Gücü Artıyor Demek Değil
Ümit Akçay, kamuoyunda sıkça tekrarlanan “enflasyon düşüyor” telaffuzunun önemli bir yanlış anlamaya yol açtığını belirtiyor: “Enflasyonun düşmesi, fiyatların düştüğü manasına gelmez. Bu yalnızca fiyat artış suratının yavaşlamasıdır. Fiyatlar hâlâ yükseliyor. Şayet gelir artışınız bu yükselişi telafi etmiyorsa, refah kaybınız sürüyor demektir.”
Bu noktada bilhassa sabit gelirli kümeler — emekliler, memurlar, taban ücretliler — enflasyon karşısında sistematik bir kayıp yaşıyor. Akçay’a nazaran, gerçek satın alma gücüyle açıklanan maaşlar ortasında bir uçurum oluşmuş durumda.
“Şimşek Devri: TL’yi Kıymetlendirme ve Fiyatları Baskılama Stratejisi”
Akçay, 2023 sonrasında Mehmet Şimşek’in iktisat idaresine gelmesiyle birlikte uygulanan programın iki temel sütun üzerine oturduğunu söylüyor:
-
Türk Lirası’nı kıymetlendirme siyaseti:
Merkez Bankası metinlerinde de açıkça yer alan bu strateji, döviz kurunun artışını frenleyerek ithalat maliyetlerini ve hasebiyle enflasyonu düşürmeyi hedefliyor. Lakin bu siyaset ihracatçı üzerinde baskı yaratıyor ve cari açığın yapısal problemlerini çözmüyor. -
Ücretlerin baskılanması:
Enflasyon kadar ya da daha az yapılan maaş artışları, gerçek fiyatların erimesine neden oluyor. Akçay bu durumu şöyle açıklıyor: “Reel fiyat artışı gerçekleşmiyor. Bu da gösteriyor ki, enflasyonla gayret faturası direkt çalışan sınıfların sırtına yüklenmiş durumda.”
“2025, İktidarın Dayanıklılığını Ölçecek Yıl”
Akçay’a nazaran 2025, iktidarın iktisat yönetimi açısından en zorlu sınavı olacak. Zira bu yılın, evvelki yıllardan farklı olarak hem faizlerin doruğa çıktığı hem de sıkılaştırma siyasetlerinin topluma yansımalarının şiddetlendiği bir yıl olması bekleniyor. “2025’te Merkez Bankası faiz indirimlerine erken başladı. Lakin 19 Mart’taki siyasi gelişmelerin akabinde ekonomik hasarı önlemek için harika adımlar atıldı: Merkez Bankası rezervleri kullanıldı, faiz tekrar artırıldı, kredi genişlemesi sınırlandı.”
Bu siyasetlerin sonucunda endüstride istihdam kaybı yaşandığını, bilhassa emek ağır dallarda küçülme ve konkordatoların arttığını belirtiyor.
“Faiz İndirimine Alan Açılıyor, Fakat Ekonomik Canlanma Zor”
Ümit Akçay, yapılan sıkılaştırmanın sonunda Merkez Bankası’nın yılın sonuna gerçek faiz indirimi için alan kazanacağını söylüyor. Lakin bu faiz indirimleri, alım gücünü ya da iç piyasayı canlandırmak için kâfi olmayabilir: “Enflasyon %30’lara inerse, siyaset faizinde 10–15 puanlık bir indirim yapılabilir. Ama gerçek bölümde yaşanan krizi, işsizliği, sakinliği çözmek için çok daha yapısal müdahalelere gereksinim var.”
“Muhalefet, Ekonomik Adaleti Talep Edecek Yer Kuramadı”
Akçay, muhalefetin Mehmet Şimşek’e başlarda gösterdiği dayanağı hatırlatıyor. Altılı Masa’nın iktisat programı ile Şimşek’in uyguladığı siyasetlerin benzeri olması nedeniyle, birinci etapta tenkit gelmediğini belirtiyor. “Muhalefetin, ekonomik krizle adalet gayretini birleştirmesi gerekirdi. Fakat bu yapılamadı. Bu yüzden muhalefetin sesi çalışanlar, emekliler, endüstriciler nezdinde yankı bulmuyor.”
CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in yaz başında lisana getirdiği minimum fiyat artışı talebinin de vakitle gündemden düştüğüne dikkat çekiyor.
“Toplumsal Gayretler Birleşmeden Değişim Olmaz”
Akçay, iktisadın sadece teknik değil, siyasal bir alan olduğunu ve tahlilin de siyasi bir proje içinde gelmesi gerektiğini savunuyor: “Bir siyasi hareket, iktidara gelmek istiyorsa; personelden emekliye, sanayiciden öğrencisine kadar geniş kesitlerin ortak çıkarlarını söz edecek bir program sunmalı. Aksi halde gayret alanları yalıtılmış kalır.”
“Zamlar, Yazın Sessizce Yapılıyor”
Doğalgaza yapılan %25’lik son artırımı da kıymetlendiren Akçay, bu artışın milletlerarası gelişmelere bağlanmasının gerçekliği yansıtmadığını söylüyor: “İran–İsrail tansiyonu üzere dış gelişmeler kısa vadede petrol fiyatlarını yükseltti, fakat şu anda fiyatlar savaş öncesi düzeylere geri döndü. Bu artırım, geçmişte yapılmayanların telafisi ve halkın yansısını azaltmak için yaz aylarına denk getiriliyor.”
Yıllardır yazın doğalgaz, kışın elektrik artırımlarının yapıldığını belirten Akçay, bunun da artık bir kural haline geldiğini tabir ediyor.
“Bu Yıl Çok Sıcak Geçecek”
Akçay, Evrensel’deki yazısında da vurguladığı üzere, 2025’in hem ekonomik hem de siyasal manada çok sert geçeceğini yineliyor: “Bu sadece ekonomik göstergelerin değil, siyasi denklemin de zorlandığı bir devir. Muhalefetin ne kadar hazırlıklı olduğu, toplumsal muhalefetin ne kadar örgütlenebildiği bu yaz ve sonbahar devrinde daha net görülecek.”
Yayının tamamı için Para Tahlil Youtube Kanalında yayında…
