FÖŞ’den Günün Yorumu: BM’den Küresel Ekonomiye Uyarı: Tehlikeli Bir Eşikten Geçiyoruz

Herkesin bir hobisi var ya?  Benimki de boş vakitlerimde kredi derecelendirme kuruluşları ve ulus-üstü kurumların küresel ekonomik görünüm raporlarını okumak. Tahlil ideolojim her vakit evvel Büyük Resmi görmeye çalışıp, sonra boşlukları ince fırçayla doldurmak oldu.  Bu bağlamda kısmen “tarafsız” ya da “menfaat çatışması” içinde olmayan kuruluşların raporları yoluma ışık meblağ.

Size yılbaşında bu yana okuduğum raporların kısa bir özetini sunayım:  Tarife Savaşları sürdükçe, dünya iktisadı yavaşlayacak. Bu kaçınılmaz. Lakin, bu gerginliğin global enflasyon üzerinde tesiri sonlu kalacak, zira eş vakitli olarak güç başta emtia fiyatları düşüyor. ABD dolarının paha kaybı ise “kırılgan” olarak nitelenen, ya yüksek döviz borcu, ya da geniş cari açığı olan ekonomileri kısmen koruyor.

Bence küresel görünüm yanlışsız okunmadan Türkiye için de iddia yapmak yanlış sonuçlar verebilir. Örneğin, ihracatımız döviz kuru kadar ithalatçı ülkelerin talep büyümesine de endeksli. Güç fiyatları düşüp, Avrupa sakinlikte kaldıkça, güçlü TL siyasetini geride bıraksak da, ihracatı artıramayız.

Elimdeki en yeni küresel görünüm Raporu  BM Kalkınma ve Toplumsal İşler Örgütü’nden. Onun bulguları da büyük resmi değiştirmiyor:  Büyük belirsizlik, düşük büyüme ve artık gerilemesinin sonuna gelen enflasyon.

Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Toplumsal İşler Departmanı, 2025 yılı için global iktisada dair epey karamsar bir tablo çizdi. Artan ticaret tansiyonları ve siyaset belirsizliklerinin dünya genelindeki ekonomik beklentileri değerli ölçüde zayıflattığı vurgulanırken, bilhassa ABD’de yükselen tarifelerin global tedarik zincirlerini bozması, üretim maliyetlerini artırması ve yatırımları geciktirmesi bekleniyor.

Küresel Büyüme Yavaşlıyor

BM raporuna nazaran 2024’te %2,9 olan global ekonomik büyümenin 2025’te %2,4’e gerilemesi bekleniyor. Bu oran, Ocak ayı varsayımının 0,4 puan altında. Kelam konusu aşağı istikametli revizyon, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ekonomileri kapsıyor. Dış ticarete bağımlı ülkeler için düşen ihracat gelirleri, düşük emtia fiyatları, sıkılaşan finansal şartlar ve yükselen borç yükleri önemli riskler oluşturuyor.

Sürdürülebilir Kalkınma Gayeleri Tehlikede

Zayıflayan ekonomik görünüm, halihazırda maksatların gerisinde kalmış olan Sürdürülebilir Kalkınma Gayelerine (SDG) yönelik ilerlemeyi daha da sekteye uğratıyor. Yavaş büyüme ve süregelen hayat pahalılığı baskısı, eşitsizlikleri derinleştiriyor ve bilhassa düşük gelirli haneleri orantısız biçimde etkiliyor.

---

Uluslararası Ticaretin Seyri Değişiyor

2025 yılında global ticaretin büyümesi, 2024’e nazaran %3,3’ten %1,6’ya düşecek. Tarife baskılarının tesiriyle birçok ülke ihracatta daralma yaşarken, bu düşüş dijitalleşme ve hizmetler ticaretindeki yükselişle bir ölçü dengelenebilir. Fakat mal ticaretinde ikinci yarıda bir daralma öngörülüyor. Bu da nakliyecilik, turizm ve öteki hizmetlere olan talebi olumsuz etkileyebilir.

---

Yatırım ve Finansman Akışlarında Durgunluk

Küresel yatırım büyümesi, yüksek faiz oranları ve bilinmeyen ticaret siyasetleri nedeniyle 2025’te zayıf kalacak. Artan piyasa oynaklığı ve azalan kalkınma yardımları, gelişmekte olan ülkeleri finansal kırılganlık açısından daha savunmasız hale getiriyor.

---

İşgücü Piyasalarında Direnç Sınırlı

Gelişmiş ve birtakım gelişmekte olan ülkelerde işgücü piyasaları nispi olarak dirençli olsa da, büyümenin yavaşlaması ve yatırımların düşmesi istihdam ve fiyat artışını baskılayacak. Ayrıyeten yapay zekâ teknolojilerinin süratle yayılması, işgücü piyasasında daha büyük yapısal değişikliklere neden olabilir.

---

Enflasyon Düşüyor, Lakin Riskler Sürüyor

2025’te global enflasyonun %4’ten %3,6’ya gerilemesi bekleniyor. Lakin bu, Ocak kestiriminden hâlâ 0,2 puan üstte. Tarife kaynaklı maliyet baskıları, tedarik zinciri şokları ve iklim değişikliğinin tesirleri, tüketici fiyatlarında üst taraflı risk oluşturuyor. Petrol ve birtakım emtia fiyatlarındaki düşüş ise enflasyonu hudutlu da olsa baskılayabilir.

---

Para ve Maliye Siyasetlerinde Kısıtlar Artıyor

Merkez bankaları, artan ticaret savaşları ve piyasa oynaklığı karşısında sıkıntı kararlarla karşı karşıya. 2025’in başlarında gevşek para siyasetleri sürse de, ilerleyen periyotta artan enflasyon riski bu durumu zorlaştıracak. Gelişmekte olan ülkeler ise daralan mali alan nedeniyle ekonomik şoklara gereğince reaksiyon veremiyor. Zayıflayan döviz gelirleri ve iç talep, kamu borçlarının idaresini daha da karmaşık hale getiriyor.

---

Bölgesel Görünüm: ABD’den Çin’e, Afrika’dan Latin Amerika’ya

• ABD: 2024’te %2,8 büyüyen ABD iktisadının 2025’te %1,6’ya gerilemesi bekleniyor. Artan tahvil getirileri ve siyaset belirsizlikleri yatırım ve tüketimi baskılıyor.

• Avrupa Birliği: 2025 büyüme kestirimi %1’e çekildi. Bilhassa ABD’ye yüksek ticaret bağı olan ülkeler daha fazla risk altında.

• Çin: 2024’te %5 büyüyen Çin iktisadı, 2025’te %4,6’ya düşecek. Net ihracatta düşüş yaşanacak; iç talebi destekleyici tedbirler öne çıkacak.

• Japonya: 2025’te büyüme %0,7 olarak öngörülüyor. Tüketim zayıf, özel yatırımlar ise hudutlu kalmaya devam ediyor.

• Bağımsız Devletler Topluluğu: 2025’te büyüme %2,5’e düşecek. Ukrayna savaşının çözülmemesi ve emtia fiyatlarındaki oynaklık kritik riskler.

• Afrika: 2025 büyümesi %3,6 ile hudutlu kalacak. Ticaret tansiyonları, düşük emtia fiyatları ve kamu borçları büyümeyi sonlandırıyor.

• Doğu Asya: %4,9’dan %4,4’e gerileyen büyüme, bilhassa ihracata dayalı ekonomileri zorlayacak.

• Güney Asya: 2025’te büyümenin %5,3’e düşmesi bekleniyor. Hindistan %6,3’lük büyüme ile bölgenin lideri olacak.

• Batı Asya: Petrol üretimindeki artış ve mali gevşeme sayesinde 2025 büyümesi %2,8 olacak.

• Latin Amerika ve Karayipler: 2025’te büyüme %2’ye düşecek. Dış talepteki daralma ve iç tüketimdeki zayıflama temel problemler.

• En Az Gelişmiş Ülkeler (LDC): Büyüme %4,1’e gerileyecek. ABD tarifelerinden en fazla etkilenen kümeler ortasında yer alıyorlar.

Sonuç: Kırılganlık Artıyor, Sürdürülebilirlik Geriliyor

BM raporu, dünya iktisadının çok boyutlu krizlerle karşı karşıya olduğunu ve mevcut belirsizliklerin bilhassa düşük gelirli ülkelerde eşitsizlikleri ve kalkınma açıklarını derinleştirdiğini gösteriyor. Enflasyonla gayret ve sürdürülebilir kalkınma için eşgüdümlü ve kapsayıcı siyasetlerin hayata geçirilmesi gerektiği bir defa daha vurgulanıyor.

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Abonelik şartları için bize e-mail atın: [email protected]