Merkez’in sert freni için ekonomistler ne dedi? Piyasalarda soğuk rüzgar: Mucize beklemeyin uyarısı geldi

Merkez Bankası’ndan yeni sıkılaşma adımları geldi. Uzmanlar ise tesir konusunda temkinli. Merkez Bankası (TCMB), Türk lirasını güçlendirmek ve finansal istikrarı pekiştirmek gayesiyle yeni makroihtiyati adımlar attı. Açıklanan kararlarda, döviz mevduatlarına yönelik mecburî karşılık oranları artırıldı, ihracatçılara döviz bozdurma zaruriliği uzatıldı ve bankalara TL mevduatları artırmaları istikametinde baskı getirildi. Bu atakların TL’ye geçişi teşvik etmesi ve rezerv birikimini desteklemesi bekleniyor. Fakat uzmanlar, atılan adımların yapısal problemleri çözmekten uzak olduğunu belirtti. Birtakım ekonomistler “başa döndük” yorumunu yaparken, kimileri da “mucize beklemeyin” ihtarında bulundu.

Merkez’den Yeni Kurallar

TCMB, Türk lirasını güçlendirmek ve rezervleri artırmak için yeni makroihtiyati önlemler aldı. Döviz mevduatlarına zarurî karşılıklar yükseltilirken, ihracatçılara döviz bozdurma zaruriliği uzatıldı ve bankalara TL mevduatlarını artırmaları istikametinde baskı yapıldı. Uzmanlar ise bu adımların yapısal meseleleri çözmekte yetersiz kaldığını vurguladı.

İşte uzman görüşleri.

Ekonomistler Tesir Konusunda Temkinli

1. Prof. Dr. Hakan Kara
“Döviz talebinin durmaması Merkez Bankasını yeni önlemler almaya sevk etti. TL mevduat hissesinin artırılması, döviz rezervinin güçlendirilmesi ve ihracatçıların daha fazla döviz bozdurması için yeni düzenlemeler geldi. TL mevduat faizi artar, döviz üzerindeki baskı biraz azalır.”

2. Dr. İbrahim Turhan (Eski TCMB Lider Yardımcısı)
“Sosyal bilimlerde olguların kendilerini oluşturan, çevreleyen ve biçimlendiren kaidelerle ve başka olgularla birlikte oluşturduğu bütünlük içindeki yerinin kıymetini bilirsiniz. Bağlamın olguya farklı manalar ve fonksiyonlar kazandırabildiğini de bilirsiniz.

• Ama “finansçı/piyasacı” bakış açısıyla yüzeysel bir kıymetlendirme yapanlar “başa döndük, hatta daha makûs oldu, bu tedbirleri evvelden de almışlardı, vb…” sözler kullanabilir.
• Merkez Bankası bütün para siyaseti araçlarını serbestçe ve gereği üzere kullanabiliyorsa, iktisat siyaseti akılcı biçimde ve bütünsel bir yaklaşımla uygulanıyorsa makro ihtiyati tedbirler faydalı ve hatta kimi durumlarda gerekli olur.
• 2008 Global Krizinin yarattığı aksilikleri yönetirken Merkez Bankası bunun en yeterli örneklerinden birini sergiledi. Hem başarılı oldu hem dünyadan övgü aldı. Neredeyse tıpkı tedbirler bir mühlet sonra diğer bir bağlamda büyük bir meseleye yol açtı ve Bankaya prestij kaybettirdi.”

3. Prof. Dr. Burak Arzova
“Az gittik uz gittik, dere zirve düz gittik, bir de baktık ki başladığımız yere geri gelmişiz.”

4. Prof. Dr. Emre Alkin
“Israr desem değil, inat desem az kalır. Tanımı mümkün değil.”

5. Tufan Cömert
“Faiz artışı sonrası bu usul ek tedbirler gelmesi an sorunu olduğu için şaşırtan değil.

Zorunlu karşılık artışları brüt, ihracatçı döviz satışları net rezervlere girer. TCMB ihracat kanalından rezervlere ne kadar katkı olduğunu açıklamıyor. Bir sonraki adım, gerekirse, yerli bankalarla yine swaplara başlamak olacak. Açıklanan tedbirler rezervlere dair tasaları kısmen yatıştırır, TL’yi takviyeler. Genel olarak Türk varlıkları için olumlu derim. Fakat rezervlerde kalıcı bir toparlanma görmemiz, en âlâ senaryoda dahi vakit alacak. O yüzden buradan bir mucize beklememek gerekir. Ana senaryom faize birkaç ay hiç dokunulmaması, bu esnada TL’deki denetimli paha kaybı suratının bir ölçü artırılması – Gerçek pahalanma siyasetine devam kuralı ile.”

6. Prof. Dr. Yakup Küçükkale
“Şubat 2024’te sn. Akçay: “İçinde bulunduğumuz setting’i size hatırlatayım. Fonlama maliyeti mevduat faizi linki kopmuş. Siyaset faizi enflasyon linki kopmuş. Faiz enflasyon linki kopmuş. Faiz kur linki kopmuş. Biz daha 7 aydır bu kopan link’leri kurmaya çalışıyoruz.” demişti… Linklerdeki kopuşu da Nurettin Nebati periyodunda uygulamaya konulan makroihtiyati önlemlere bağlamıştı… En taze makroihtiyati önlemler aşağıda. Nebati devrindekinden çok da farklı sayılmaz. Bankalara yeniden “Liralaşma hedefi” var, “ihracatçı firmaların karlarının TCMB’ye getirilmesi zorunluluğu” var vs… Kopan linkleri onaramadıkları üzere, ağustos ayına kadar onarılma bahtı da yok… “Dezenflasyon programı çöp oldu” diyoruz ya hani. Laf olsun diye demiyoruz… Keyifli haftasonları”

7. Prof. Dr. Ümit Özlale
“Ekonomiyle ortası olmayanlar için TCMB kararlarını özetlemeye çalıştım.

• Amaç: Yapılan hukuksuzluklar sonucu eriyen rezervleri biriktirmek ve TL’yi cazip hale getirmek
• Maliyet: Bilhassa ihracatçılar ve dövizle çalışan şirketler için yeni yükler ve maliyetler geliyor. Yani yapılan hukuksuzluğun bedelinin bir kısmı da bu kısma ödetiliyor.

Hangi adımlar atılıyor?

• Döviz Mevduatlara Yeni Yük: Bankalar, dövizle açılan hesaplar için daha fazla para kenarda tutmak zorunda kalacak. Bu, döviz mevduatları bankalar için daha maliyetli hale getiriyor.
• Döviz Repo Süreçleri Kısıtlanıyor: Yurt içindeki şirketlerin yaptığı döviz bazlı repo süreçleri (kısa vadeli borçlanma araçları) için bankalara daha yüksek mecburî karşılık kaidesi getirildi. Gaye TL’yi cazip hale getirmek.
• Şirketlere TL Mevduat Baskısı: Bankaların, şirketlerden topladığı TL mevduatın toplam mevduat içindeki oranı %60’tan düşükse, her ay bu oranı artırmaları beklenecek. TL’yi artırmayan banka ceza riskiyle karşı karşıya.
• TL Zarurî Karşılıklara Daha Fazla Teşvik: Bankalar TL hesaplar için Merkez Bankası’na yatırdıkları mecburî karşılıklardan biraz daha fazla getiri alacak. Bu da bankaları TL’ye yönlendirecek.
• İhracatçıya Döviz Satma Zaruriliği Devam: İhracat yapan firmalar, döviz gelirlerinin en az %35’ini Merkez Bankası’na satmak zorunda. Bu uygulama 31 Temmuz 2025’e kadar sürecek.
• Döviz Bozdurana Ekstra Dayanak: İhracatçı firmaların dövizlerini TL’ye çevirmesi durumunda verilen teşvik oranı artırıldı. 31 Temmuz 2025’e kadar TL’ye çevrilen döviz için %3 dayanak verilecek.

Son not: Kavcıoğlu devri ile benzerlikler fazla. Fark Ne?

Kavcıoğlu periyodunda bu kararlar döviz kurunu baskılamak için daha çok “yangın söndürme” biçimindeydi.

Şimşek & Karahan benzeri adımları ‘makroihtiyati çerçeve” vurgusuyla sistematik ve periyodik olarak atacağını söylüyor. Modifiye üzere düşünün…”

8. E507 (Takma İsimli Ekonomist)
“Dün gece alınan makro ihtiyati kararlardan, döviz cinsi (YP) zarurî karşılık artışının tesiri:

• Mevcut YP ZK fiyatı: $78,46 milyar
• Bunu sağlayan ZK oranı: %21
• %2 artışın yaratacağı ek ZK meblağı:
• 78,46 x (2/21) ≈ $7,47 milyar (brüt rezerv artar, net poz. değişmez)

Bu yeterli bir fiyat. Alınan başka karar “TL ZK’ya ödenen nemanın 0,01 artırılması”. Kredi maliyetine tesiri 1 bp bile değil, 0,1 bp! Zati kredileri yavaşlatmaya çalışıyorduk. Sistemdeki TL mevduat bu kararla değişmeyecek. ZK’lar mevduat toplamayı değil, kredi vermeyi kolaylaştırır.”

Sözcü