Makro-analiz: İkinci Çeyreğin Başında Yavaşlama Sinyali Güçleniyor
Genel Değerlendirme
Nisan ayına ait açıklanan İktisadi Yönelim Anketi (İYA), Gerçek Kesim İtimat Endeksi (RKGE) ve Kapasite Kullanım Oranı (KKO) bilgileri, imalat sanayi özelinde üretim ve talepteki zayıf seyrin yılın ikinci çeyreğine taşındığını göstermektedir. Hem yurtiçi hem de global gelişmelere bağlı olarak artan oynaklıklar ve belirsizlikler, beklentiler üzerinde olumsuz tesirler yaratmaktadır.
Genel gidişat sorularındaki sert düşüş, iç ve dış piyasa beklentilerindeki bozulma ile maliyet ve fiyatlamaya ait artan kaygılar, bu yavaşlama sinyallerini desteklemektedir. Misal bir görünüm imalat dışı bölümlerde de gözlemlenmektedir. Bu çerçevede, ikinci çeyreğin başında bölümler genelinde besbelli bir yavaşlama eğilimi öne çıkmaktadır.
Güven Endeksleri
Reel Kesim İnanç Endeksi (RKGE):
RKGE, mevsimsellikten arındırılmış datalara nazaran Nisan ayında 2,4 puanlık azalışla 100,8 düzeyine gerileyerek tarihî ortalamanın altında kalmaya devam etti. Bu düşüşte bilhassa genel gidişat algısı, üretim ve istihdam beklentilerindeki zayıflama tesirli oldu. Bu gerilemenin, Mart ayının ikinci yarısında ve Nisan başında yaşanan iç ve dış kaynaklı gelişmelere bağlı oynaklıklardan kaynaklandığı düşünülmektedir.
Sektörel İtimat Endeksleri (SGE):
Hizmet, perakende ve inşaat kesimlerinde inanç endekslerinde sert düşüşler gözlenmiştir:
-
Hizmet sektörü itimadı Nisan’da 4,9 puan azalarak Haziran 2021’den bu yana en düşük düzeyine gerilemiştir.
-
Perakende sektörü itimadı, Mart ayındaki sert düşüşü takiben Nisan ayında da 2,8 puanlık azalışla Eylül 2024 düzeylerine dönmüştür.
-
İnşaat sektörü itimadında ise hem mevcut periyot hem de gelecek periyoda ait beklentilerde bozulmalar devam etmiştir.
Tüm kesimlerde iş hacmi ve satış beklentilerindeki gerileme, yaygın bir talep zayıflığını işaret etmektedir.
Kapasite Kullanım Oranı (KKO)
Nisan ayında KKO, mevsimsellikten arındırılmış olarak aylık 0,6 puan düşerek %74,6 düzeyine gerilemiş ve tarihî ortalamanın 1,7 puan altında kalmıştır.
-
KKO, büyük ve orta ölçekli firmalarda azalırken, küçük ölçekli firmalarda yatay kalmıştır.
-
Mal kümelerine nazaran bakıldığında, yatırım malları hariç tüm kümelerde düşüş gözlenmiştir.
-
En bariz düşüşler orta mallarında (%1,1) ve güçlü tüketim mallarında olmuştur.
Sektörel bazda:
-
Temel eczacılık, kimya, giyim ve tekstil bölümleri KKO’da dikkat cazibeli gerilemeler göstermiştir.
-
Ana metal dalı KKO’su son üç aydır azalmaktadır.
-
Fabrikasyon metal kesiminde ise artış eğilimi sürmektedir; bu artış, taşıt bölümündeki %2,2’lik artışla ilişkilendirilmiştir.
-
Gıda sektörü KKO’su ise son iki aydaki artış sonrası Nisan’da 0,5 puan gerilemiştir.
İktisadi Yönelim Anketi (İYA)
Üretim ve Stoklar:
-
Son 3 aya ait üretim hacmi sorusunun cevabı üç aylık artışın akabinde Nisan ayında gerilemiş ve tarihi ortalamanın 6,8 puan altına düşmüştür.
-
Tüm mal kümelerinde stoklar azalmış; en bariz azalma yatırım mallarında görülmüştür.
Siparişler:
-
İç piyasa siparişleri Nisan’da azalarak tarihi ortalamanın altına inmiştir.
-
İhracat siparişleri, iki aylık artıştan sonra tekrar düşmüş ve zayıf seyrini korumuştur.
-
İç siparişlerde tek olumlu görünüm sağlam tüketim mallarındadır.
-
İhracat siparişlerinde ise artış sadece orta malları ve yatırım mallarında gerçekleşmiştir.
İstihdam ve Yatırım Eğilimleri:
-
İstihdam beklentileri, iki aylık artışın akabinde Nisan’da zayıflamıştır.
-
Yatırım eğilimi üç aydır gerilemektedir.
-
Mal kümesi bazında sadece yatırım mallarında ve dayanıksız tüketim mallarında artış kaydedilmiştir.
Maliyetler, Fiyatlar ve Beklentiler
-
Maliyet ve fiyatlamaya ait beklentiler, evvelki iki ayın düşüşünün akabinde Nisan’da yükselmiştir. Bu artışta TL’deki kıymet kaybı tesirli olmuştur.
-
Gelecek 12 ay için ÜFE bazlı yıllık enflasyon beklentisi %38,9 düzeyine yükselmiştir.
Üretimi Kısıtlayan Faktörler
Nisan ayında üç ayda bir açıklanan datalar kapsamında:
-
Hammadde ve ekipman eksikliği, mali imkansızlıklar ve işgücü yetersizliği üzere kısıtlayıcı faktörlerde azalma eğilimi devam etmektedir.
-
Özellikle hammadde ve ekipman yetersizliği tarihî ortalamaların altındadır.
-
İşgücü yetersizliği azalsa da hâlâ ortalamanın üzerindedir.
-
Talep yetersizliği sonlu seviyede gerilemiş, fakat tarihi ortalamanın altında seyretmeye devam etmektedir.
