Japonya dönüm noktasında; Deflasyon tuzağından kurtulabilecek mi?

Neredeyse otuz yıl süren deflasyonun akabinde, Japonya 2022’den bu yana kalıcı fiyat artışları yaşıyor ve bu durum iktisadı için kritik bir dönüm noktasına işaret ediyor. Başlangıçta emtia fiyatlarındaki artış ve zayıflayan yen üzere dışsal etkenlerle tetiklenen bu reflasyon süreci, artık fiyat artışları ve hizmet fiyatlarındaki yükselişin taraf verdiği içsel bir dinamiğe dönüşmüş durumda.

«Japonya tarihi bir yol ayrımında. Bu reflasyonun sürdürülebilir fiyat artışına dönüşmesi için fiyatların artmaya devam etmesi ve şirketlerin kârlarını verimli yatırımlara dönüştürmesi gerekiyor. Aksi takdirde ülke tekrar deflasyon tuzağına düşme riskiyle karşı karşıya. »  – Junyu Tan, Coface Ekonomisti, Kuzey Asya

Yapısal deflasyondan kalıcı enflasyona

1990’ların başında varlık fiyatları balonunun çökmesinden bu yana, Japonya evvel bir dezenflasyon, ardından uzun periyodik deflasyon yaşadı. Arsa ve varlık fiyatlarının çökmesiyle birlikte hanehalkı ve şirketler, tüketim ve yatırımdan çok borç ödemeye öncelik verdi. Bu durum, “bilanço resesyonu” olarak isimlendirilen sürece yol açtı.

Son otuz yılda, çoğunlukla petrol fiyatlarındaki sıçramalar yahut tüketim vergisi artışları üzere süreksiz şoklarla enflasyon devirleri görülse de, iç talep kaynaklı kalıcı bir ivme oluşmamıştı. Lakin bu durum 2022’den itibaren değişti. O tarihten bu yana enflasyon, Japonya Merkez Bankası’nın %2 hedefini istikrarlı biçimde aşarak, öncelikle artan ithalat maliyetleri ve yen’in kıymet kaybıyla, akabinde ise iç dinamiklerle desteklendi.

Maliyet kaynaklı enflasyon, vakitle talep istikametli bir yapıya evrildi. Hizmet şirketleri marj baskısı nedeniyle fiyat artışlarını süratle tüketicilere yansıttı. Yükselen hayat maliyetleri ve yapısal işgücü kıtlığı, sendikaları üç yıl üst üste yüksek oranlı fiyat artışları konusunda güçlendirdi: 2023’te %3,6, 2024’te %5,1 ve 2025’te %5,3. Bu sayılar son otuz yılın en yüksek düzeyleri. Fiyatlardaki bu yükseliş, Japonya’nın klasik “iş güvenliği odaklı” yaklaşımından “daha güçlü fiyat talebi”ne geçişini simgeliyor.

Ücretler, verimlilik ve yatırımlar: Sürdürülebilir döngünün anahtarları

Japonya’nın reflasyonist döngüsünün devamı, şirketlerin fiyat artışlarını verimlilik artırıcı yatırımlarla desteklemesine bağlı. On yıllardır nakit biriktiren ve yatırım yapmaktan kaçınan Japon şirketleri, 2022’den1 bu yana sermaye harcamalarını önemli formda artırmaya başladı. 2021-2024 periyodunda yıllık ortalama yatırım artışı %9,1’e ulaştı; mevcut mali yıl için de %6,7’lik ek bir artış öngörülüyor.

Yatırımlar bilhassa otomasyon ve işgücü tasarrufu sağlayan teknolojilere yönelmiş durumda. Bu, Japonya’nın kronik işgücü açığını hafifletmeyi amaçlıyor. Tıpkı vakitte, çip üretimi ve yeşil güç üzere süratle büyüyen alanlarda Ar-Ge harcamaları artıyor. Bu eğilim, hükümet teşvikleri ve Tokyo Borsası’nın kurumsal idare reformlarıyla destekleniyor.

Ancak bu yatırımların gerçek verimlilik çıkarlarına dönüşüp dönüşmeyeceği belirsizliğini koruyor. Aksi takdirde, işgücü kıtlığı şirket gelir artışını kısıtlamaya devam edecek, bu da fiyat artışlarını baskılayarak reflasyonist döngüyü tehlikeye sokacak.

Yeni ekonomik istikrarda kazananlar ve kaybedenler

Reflasyonist ortam, Japonya’nın kurumsal yapısını şimdiden yine şekillendirdi. Büyük ihracatçılar, bilhassa otomotiv ve elektrikli makine üreticileri, zayıf yen sayesinde yurt dışı çıkarlarını artırdı. Bu dallarda kârlar, COVID öncesine nazaran iki katına çıktı. Fakat ABD’de artan gümrük vergileri ve yen’in güçlenmesi, bu ivmeyi sonlandırabilir.

Catering ve ulaşım gibi iç pazara yönelik sektörler de yükselişte. Artan iç tüketim ve turizmdeki patlama, bu kesimlerde kârları destekledi. Birçok hizmet sağlayıcısı için ücret-fiyat döngüsü olumlu işliyor: Talep kaybı olmadan fiyat artışları yapılabiliyor ve bu da artan işgücü maliyetlerini telafi ediyor.

Buna karşılık, Japonya iş gücünün yaklaşık %70’ini istihdam eden küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler) giderek daha zorlanıyor. Hudutlu fiyatlama gücü ve daralan marjlar, artan personellik maliyetlerini karşılamalarını zorlaştırıyor. Bu nedenle, 2022’nin ikinci yarısından itibaren KOBİ iflaslarında artış gözleniyor. Fakat bu oran, Asya Krizi ve Global Finansal Kriz devirlerinde görülen tepelerin hâlâ epey altında.

Orta vadede ise bu “ayıklama süreci”, kaynakların daha verimli şirketlere aktarılması yoluyla Japonya’nın kurumsal ekosistemini güçlendirebilir.