Çin’in Petrol Stratejisi: Enerji Bağımsızlığı ve Küresel Dengeler
Enerji Gereksinimi ve Güvenlik Kaygıları
Çin’in son on yıllarda gerçekleştirdiği ekonomik büyüme, güç muhtaçlığını global ölçekte en kritik hususlardan biri haline getirdi. Yüz milyonlarca insanın kırsaldan kentlere göç etmesi, devasa fabrikaların, otoyolların, limanların ve sanayi tesislerinin inşası, ülkenin petrole olan talebini süratle artırdı. Uzun yıllar boyunca Çin, günlük gereksinimlerinin büyük kısmını ithalatla karşılamak zorunda kaldı. Lakin bu bağımlılık, tıpkı vakitte stratejik bir kırılganlık manasına gelmekteydi. Çünkü ülkenin ham petrolünün yaklaşık yüzde 90’ı deniz yoluyla taşınıyordu ve bu durum, bilhassa Malaka Boğazı üzere dar geçitlerde dış müdahalelere açık bir zafiyet oluşturuyordu.
Amerika Birleşik Devletleri’nin geniş deniz filosu ve Asya-Pasifik’teki askeri varlığı, Çin açısından potansiyel bir tehdit olarak görülüyordu. Mümkün bir kriz anında bu yolların kapatılması, Çin’in güç arzını önemli biçimde sekteye uğratabilirdi. Bu nedenle Pekin idaresi, güç güvenliğini bir ulusal güvenlik sıkıntısı olarak ele aldı ve uzun vadeli stratejiler geliştirmeye yöneldi.
Yenilenebilir Güce Yönelik Büyük Yatırımlar
Çin’in tahlil yollarından biri, petrol bağımlılığını azaltacak alternatif güç kaynaklarını geliştirmek oldu. Bilhassa son 15 yılda, yenilenebilir güç yatırımlarına gibisi görülmemiş bir süratle yönelindi. Güneş, rüzgâr, hidroelektrik ve nükleer güç kapasitesi artırıldı. Bugün Çin, dünyada en fazla rüzgâr ve güneş gücü üreten ülke pozisyonuna gelmiş durumda.
Bu dönüşüm sadece üretimle hudutlu kalmadı. Çin, birebir vakitte yenilenebilir güç teknolojilerinin kritik hammaddelerini ve tedarik zincirlerini de denetim altına aldı. Rüzgâr türbinlerinde kullanılan mıknatıslar için gerekli olan az toprak elementlerinin global üretiminin büyük kısmı Çin’in elinde bulunuyor. Rafine etme kapasitesinde ise dünya genelinde yüzde 90’a yaklaşan bir hisseye sahip. Bu da ülkenin, güç dönüşümünde dışa bağımlılığını en aza indirmesine imkan tanıyor.
Elektrikli Araçlarla Petrol Tüketimini Azaltma
Petrol tüketiminin en büyük kısmını ulaştırma bölümü oluşturuyor. Çin, bu alandaki açığı kapatmak için elektrikli araçlara (EV) devasa yatırımlar yaptı. Bölüm, devletin direkt dayanağıyla büyüdü; vergi muafiyetleri, sübvansiyonlar, Ar-Ge fonları ve plaka öncelikleri üzere teşvikler sayesinde elektrikli araç üreticileri süratle gelişti.
Sonuç olarak Çin, elektrikli araçlarda global liderliğe yükseldi. Bugün dünya genelinde satılan her 10 elektrikli araçtan 7’si Çin’de üretiliyor. Çinli üretici BYD, kısa müddet evvel Tesla’yı geride bırakarak dünyanın en çok elektrikli araç satan markası oldu. Sadece 2015 yılında 331 bin olan satışlar, 2024 prestijiyle 12 milyona yaklaştı. Ayrıyeten ülke genelinde milyonlarca şarj istasyonu kuruldu; bu sayı ABD’nin sahip olduğunun çok üzerinde.
Çin’in stratejisi, yalnızca iç pazarı dönüştürmekle kalmıyor, birebir vakitte ihracata da yöneliyor. Ucuz ve erişilebilir elektrikli araç modelleri, gelişmekte olan ülkelerde süratle talep görüyor. Böylelikle Çin, petrol bağımlılığını azaltırken tıpkı vakitte global otomotiv pazarında güçlü bir pozisyon kazanıyor.
Petrol Stratejisinde Yeni Hamleler
Çin, büsbütün petrole sırtını dönmüş değil. Tersine, bağımlılığını yönetilebilir düzeye çekmek için farklı yollar izliyor. Bunlardan biri, stratejik petrol rezervlerini artırmak. Petrol fiyatlarının düşük seyrettiği devirlerde büyük ölçülerde ham petrol satın alınarak depolanıyor. Bu sayede kriz anlarında kullanılabilecek devasa bir stok oluşturuluyor.
Bir öteki yol ise yaptırımlı ülkelerle petrol ticareti. Çin, ABD’nin yaptırım uyguladığı Rusya, İran ve Venezuela’dan uygun fiyatlarla petrol almayı sürdürüyor. Bu ticaret çoklukla küçük ve bağımsız rafineriler aracılığıyla yapılıyor ve ülke için hem maliyet avantajı hem de tedarik çeşitliliği sağlıyor.
Ayrıca Çin, kendi topraklarında petrol ve doğal gaz arama faaliyetlerini hızlandırdı. Güç ve maliyetli olmasına karşın derin kuyular açıldı, milyarlarca dolarlık yatırımlar yapıldı. Bu üretim, ülkenin ithalat gereksinimini büsbütün ortadan kaldırmasa da azaltıcı bir rol oynuyor. Devlet dayanaklı güç şirketleri, bu alanda ExxonMobil ve Chevron üzere devleri dahi geride bırakan harcamalar gerçekleştiriyor.
Küresel Güç Dengelerinde Çin’in Rolü
Bütün bu adımlar, Çin’in sadece güç güvenliğini sağlamakla kalmıyor, tıpkı vakitte global istikrarları de yine şekillendiriyor. Petrol ithalatındaki artış suratının yavaşlaması, milletlerarası piyasalarda talep dinamiklerini değiştiriyor. Önümüzdeki yıllarda Çin’in petrol talebinin doruğa ulaştıktan sonra düşüşe geçmesi bekleniyor. Bu durum, dünya güç piyasasında tarihi bir dönüm noktası manasına gelebilir.
Yenilenebilir güç, elektrikli araçlar ve stratejik rezervlerle desteklenen bu siyasetler, Çin’in uzun vadede ABD karşısında daha bağımsız hareket etmesini sağlıyor. Washington’un deniz yollarındaki hâkimiyeti artık eskisi kadar caydırıcı olmayabilir. Pekin idaresi, adım adım güç alanında dış müdahalelere karşı kendini koruyan bir yapı kuruyor.
Enerji Bağımsızlığına Doğru
Çin’in güç stratejisi, birbirini tamamlayan halkalardan oluşuyor: Yenilenebilir güç yatırımları, elektrikli araç ihtilali, stratejik rezervler, yaptırımlı ülkelerle işbirliği ve yerli petrol üretimi. Bu akla yatkın sıralanmış adımlar sayesinde ülke, petrole olan bağımlılığını azaltırken birebir vakitte global güç liderliğine oynuyor.
