TMB: ‘İnşaat Sektörü 2025 yılının ilk yarısında dayanıklılığını sürdürüyor…’
Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), 2025 yılının birinci yarısına yönelik İnşaat Bölümü Tahlili Raporu’nu yayımladı. Yılın birinci yarısında kesimin, büyüme ivmesini müdafaa maksadı ile global belirsizlikler, jeopolitik gerginlikler, finansman darboğazları ve yurt içinde yaşanan politik gelişmelerin tesiriyle dalgalanan iktisat ortasında istikrarda kalmaya çalışan bir tablo ortaya koyduğu vurgulandı. Yurt içinde kamu projelerinde alınan tasarruf önlemleri nedeniyle yavaşlayan ve rotasını yurt dışına çeviren dalın, artan global rekabet, jeopolitik belirsizlikler ve finansman şartlarındaki sıkılaşma üzere sıkıntılarla karşılaştığının altı çizilen raporda, tüm olumsuz şartlara karşın inşaat dalının genel iktisadın üzerinde büyüme kaydettiğine dikkat çekildi.
200’ün üzerinde alt kesime yarattığı talep ve istihdam kapasitesiyle Türkiye iktisadının lokomotif gücü olan inşaat bölümünün çatı kuruluşu Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), bölüme ve iktisada ışık tutan İnşaat Bölümü Tahlili Raporu’nun Temmuz 2025 sayısını kamuoyuyla paylaştı. “Belirsizlik Yüksek, İnanç Zayıf, Beklentiler Temkinli” başlığını taşıyan tahlilde; global gelişmelerin yanı sıra Türkiye iktisadı ve inşaat kesimine dair aktüel bilgiler kapsamlı biçimde değerlendirildi.
Belirsizlikler ve destekleyici projelerin inşaat dalına yansımaları
Raporda, 2025 yılının birinci yarısının global ekonomik ve siyasi belirsizliklerin Türk inşaat kesimini farklı istikametlerden etkilediği bir periyot olarak öne çıktığı belirtildi. Jeopolitik gerginlikler, finansal sıkılaşma siyasetleri ve artan maliyetler dal paydaşlarının temkinli hareket etmesine neden olurken, yurt içindeki sarsıntı bölgesindeki tekrar imar faaliyetleri ve büyükşehirlerde yürütülen kentsel dönüşüm projeleri üretim ve istihdam açısından kesime dayanak sağladı. Lakin, yüksek faiz oranları, artan maliyetler ve finansmana erişimde yaşanan kasvetler ise kesimde temkinli bir duruşa yol açtı.
Kamu müteahhitlerinin koşulsuz tasfiye hakkı ve vergi tevkifat oranlarında indirim talebi devam ediyor
İnşaat kesiminde son periyotta yaşanmakta olan yüksek düzeylerdeki maliyet artışları, kamunun üretim işlerindeki yetersiz ödenekler ve hakediş tahsilatındaki gecikmeler, bütçe kısıtları ve yüksek enflasyon ortamı, finansmana erişimde yaşanan külfetlerle birlikte kamunun yatırım projelerini üstlenmiş olan müteahhitlik firmaları üzerindeki mali yüklerin her geçen gün arttığı belirtilen raporda, kısa ve orta vadede hayata geçirilmesi önceliği bulunmayan projeler ile çok az ödenek ayrılacak projeleri devam ettirmenin bu projelerin müteahhitlerine her geçen gün artan ağır bir malî yük getirdiği vurgulandı.
Bahse husus kamu projelerinin müteahhitlerine kontratların tasfiyesine imkân sağlayan bir düzenlemenin hayata geçirilmesinin bölüm açısından büyük bir muhtaçlık haline geldiğinin altı çizilen raporda, tamamlanma oranı %75’in altında kalan ve yatırım programında önceliklendirilmeyen işlerin yüklenicilerine koşulsuz tasfiye hakkı tanınmasıyla hem kamu bütçesinde tasarruf sağlanacağı hem de bu yüklenicilerin yüksek ek malî yüklerle müsabakasına yol açılmamış olacağı belirtildi.
Ayrıca, kamu projelerinde vergi tevkifat oranının indirilmesi konusunun da kesimin öne çıkan muhtaçlıkları ortasında yer aldığı lisana getirilen raporda, 30 Mart 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 9707 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yalnızca demiryolu çizgisi, tramvay, monoray, finiküler, metro ve kent içi raylı ulaşım sistemleri inşaat ve tamirat işleri için vergi tevkifat oranının %1’e düşürüldüğünden bahisle; bölümde yaşanan sıkıntılar, enflasyon ve kredi faiz oranları dikkate alınarak, müteahhitlik firmalarının üzerindeki mevcut yüksek vergi yükünün hafifletilmesi ismine bahse mevzu Cumhurbaşkanı Kararı’nda anılan iş kolları haricinde olup 4734 sayılı Kanun kapsamında ihale edilmiş veya kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlar tarafından ihalesi yapılmış yıllara yaygın inşaat taahhüt ve tamirat işlerinde hakedişler üzerinden yapılmakta olan Gelir ve Kurumlar Vergisi tevkifatının %2 seviyesine indirilmesinin inşaat bölümü için büyük kıymet taşıdığı vurgulandı.
Türk müteahhitlik firmaları, artan zorluklara karşın memleketler arası güvenilirliklerini koruyor
Rapora nazaran yurt içindeki kamu yatırımlarında alınan tasarruf önlemleri kesimi yurt dışına yönlendirirken, Türk firmaları artan global rekabet, jeopolitik riskler ve proje finansmanında yaşanan zorluklarla karşı karşıya kaldı. Gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösteren firmalar için finansman temini en büyük zorluklardan biriyken, diplomatik bağlantılar, teknik müşavirlik gücü ve lokal iştirak stratejileri belirleyici faktörler olmaya devam etti. Türk müteahhitlik firmaları, Kamu-Özel İş birliği (KÖİ) ve Yap-İşlet-Devret modellerinde gösterdikleri muvaffakiyet, esnek yapıları ve vaktinde teslim kabiliyetleriyle milletlerarası arenada sağlam tahlil ortağı olma pozisyonlarını koruyor.
Yurt dışı müteahhitlik faaliyetleri
Türk müteahhitlik dalı, 2025’in birinci yarısında toplam 6,2 milyar ABD doları fiyatında 93 proje üstlendi. 2025 yılının altı ayında Türk müteahhitlik firmaları, yurt dışında 2,7 milyar dolarla en fazla projeyi Romanya’da üstlenmiş; Romanya’yı 990,2 milyon dolarlık projelerle Irak takip etmiş etmiştir.
Büyüme, üretim ve istihdam performansı
2025 yılı birinci çeyreğinde inşaat bölümü, %7,3 ile genel iktisadın üzerinde büyüme kaydederek üst üste 10. çeyrekte de kesintisiz büyümesini sürdürdü. Bu performansta bilhassa zelzele bölgesindeki yine imar ve kentsel dönüşüm projeleri tesirli oldu. Mayıs ayında inşaat ciro endeksi yıllık bazda %58, inşaat üretim endeksi ise %20,3 artarken; bina inşaatı, bina dışı yapılar ve özel inşaat faaliyetleri alt kesimlerinde olumlu performanslar gözlendi.
Yatırım ve istihdam göstergelerinde sonlu düşüşler yaşandı. Yılın birinci çeyreğinde inşaat yatırımlarının gayrisafi sabit sermaye oluşumu içindeki hissesi %6,9’a geriledi, istihdamdaki hissesi ise %6,6 olarak gerçekleşti.
İnşaat maliyet endeksi Mayıs ayında yıllık bazda %22,40 artmış fakat bu artış, son yılların en düşük düzeyinde gerçekleşirken, gereç maliyetleri yıllık bazda %17,81, personellik maliyetleri ise %31,90 oranında artış kaydetti.
Konut satışları artıyor, yeni yapı ruhsatlarında azalma görülüyor
2025 yılının birinci yarısında Türkiye genelinde konut satışları geçen yılın birebir periyoduna nazaran %26,9 artarak 691 bin 893’e ulaşırken, Haziran ayında yıllık bazda %35,8 artışla 107 bin 723 konut satıldı. Haziran ayında satışlar son 12 ayın en düşük düzeyinde gerçekleşse de Ocak-Haziran periyodu son üç yılın en yüksek birinci yarı satış sayısı olarak kayıtlara geçti.
2025 birinci çeyreğinde yapı ruhsatı verilen bina sayısında yıllık bazda %21,3, yapı kullanma müsaade evraklarında ise %28 oranında düşüş yaşandı. Bu göstergeler, yeni konut üretiminde hudutlu bir yavaşlama sinyali verdi.
Türkiye’nin ilk İklim Kanunu ile inşaat kesiminde sürdürülebilirlik ve dijitalleşme mecburiliği artıyor
Raporda Türkiye’de 9 Temmuz 2025 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ilk İklim Kanunu ile ilgili değerlendirmeye de yer verildi. Global karbon salımının yaklaşık %39’unu oluşturan dalın, bu dönüşümle birlikte karbon ayak izini azaltan üretim teknikleri, güç verimli ve dönüştürülebilir materyal kullanımı, yenilenebilir güç entegrasyonu ve atık idaresi üzere çevreci uygulamaları önceliklendirmek durumunda olduğu belirtildi.
Rapora nazaran yeni yapıların iklim risklerine karşı sağlam hale getirilmesi, sel, kuraklık üzere afetlere yönelik adaptasyon planlarının projelere entegre edilmesi, yeşil bina sertifikaları, modüler ve prefabrik sistemler ile güç verimliliği tahlillerinin yaygınlaştırılması kritik hale geldi. Bu dönüşüm sürecinin başarılı olabilmesi için vergi indirimleri, düşük faizli kredi ve direkt hibe üzere teşviklerin süratlice hayata geçirilmesi büyük ehemmiyet taşırken, firmaların yeşil finansman kaynaklarına erişimi ve memleketler arası rekabet gücü de bu sayede artması bekleniyor. Ayrıyeten, BIM, güç izleme sistemleri, karbon hesaplama ve yenilenebilir güç tahlilleri üzere dijital teknolojiler ile LEED/BREEAM üzere sertifikasyonlara yönelik teknik yetkinliklerin kıymeti artmakta, bölüm genelinde Ar-Ge harcamalarının artırılması ve İnşaat 4.0 uygulamalarının sürat kazanacağı öngörülmektedir.
Türkiye Müteahhitler Birliği’nce 2025 yılının birinci yarısının değerlendirildiği raporda, inşaat dalına ait özetle şu tespitlere yer verildi:
KÜRESEL İKTİSAT KIRILGANLIĞINI KORUYOR:
Jeopolitik riskler, yüksek maliyetler ve finansal sıkılaşma bölümde temkinli duruşa yol açarken, kamu yatırımlarındaki yavaşlama büyümeyi sonlandırdı. Zelzele bölgesindeki tekrar imar ve büyükşehirlerdeki kentsel dönüşüm projeleri ise üretim ve istihdam açısından kesime takviye sağladı.
FİNANSMANA ERİŞİM ZAHMETİ SÜRÜYOR:
Sektörde faaliyet gösteren firmaların en kıymetli sorunu, yüksek maliyetli ve kısıtlı finansman şartları olarak görülüyor. Konut kredi faizlerinin yüksek seyrettiği bu periyotta, özel kesim yatırımlarında yavaşlama gözlemleniyor.
İNŞAAT MALİYETLERİ YÜKSELİŞİNİ KORUYOR:
Malzeme, personellik ve güç maliyetlerindeki yükseliş, dalın üzerinde baskı oluşturmaya devam ediyor. İthalata bağımlı girdi yapısı global boyutta yaşanan jeopolitik tansiyonlardan etkilenerek maliyet artışlarını tetikliyor.
YENİ KONUT ARZI HUDUTLU KALIYOR:
Yüksek faiz oranları ve artan maliyetler nedeniyle konut üreticileri temkinli hareket ediyor. Talep canlılığını korusa da yeni konut arzındaki yavaşlama, bilhassa büyükşehirlerde arz-talep dengesizliğine yol açıyor.
